Work in Progress
Mikko Rakushin Kendö Ijäs, Zenpeacemakerspriester in Finland,
interview door Diana Vernooij
Mikko Ijäs, oprichter van Peacemakers Finland en organisator van de straatretraite 2022 werd in september na de afloop in Helsinki tot Zenpeacemakerspriester gewijd. Mikko’s dharmanaam is Rakushin, Joyous Faith en zijn priesternaam is Kendö, Way of Devotion. Zenpeacemaker Diana Vernooij nam deel aan de straatretraite en interviewde hem.
“Toen ik startte met zen dacht ik niet dat ik ooit bij een religieuze organisatie zou gaan horen, en zeker niet als priester. Het begon bij het Helsinki Zencentrum in 2012. Het mediteren dat ik er leerde resoneerde in mij, ik had er een diep verlangen naar, maar ik ging op mezelf mediteren en boeken lezen.
In 2015 las ik het boek: “The Dude and the Zenmaster” van Bernie Glassman, en wilde meer weten van de Zen Peacemakers. In de lente ging ik mee met een vredespelgrimstocht in Zweden. Het bleek een Bearing Witness-pilgrimage, georganiseerd door de groep die zich later Svalornas Sangha – Peacemakers Sweden noemde. De Bearing Witness betrof het exporteren van wapens, want Zweden is een van de grootste wapenexporteurs ter wereld. Ik was voelde de kracht van de retraite, was diep geraakt en onder de indruk van het concept van Bearing Witness. Daarna kwam ik via de Zen Peacemakers van de VS in contact met Petra Hubbeling en via haar met de Europese Councilcirkel van de Zen Peacemakers. Petra nodigde me uit voor de retraite met Joan Halifax in Cadzand en daar ontmoette ik Frank De Waele roshi. Ik vroeg hem mijn leraar te worden.”
peacemakers
“In het contact met Frank praatten we over wat we konden doen in Finland. Als snel organiseerden we in 2017 de eerste straatretraite in Finland. Mijn vrouw Maija werd ook Zen Peacemaker en vond haar leraar in Wendy Egyoku Nakao roshi, een van Bernie Glassmans opvolgers in de Zen Peacemakerlijn. Maija’s dharmanaam is Myōshō (Luminous Voice). We startten een los dharma-collectief. We zijn nooit geregistreerd als een organisatie want tot nu toe is er geen noodzakelijke reden om te formaliseren, we hebben geen ruimte om huur voor te betalen. In het begin hadden we ook nog geen naam. Ik had een Facebookpagina gemaakt over de straatretraite waar we de 3 intenties van de Zen Peacemakers als uitgangspunt namen.
We zijn ons toen Peacemakers Finland gaan noemen. We konden een aangesloten groep worden van de Zen Peacemakers International – en dat zijn we dan ook. Ik doe vrijwilligerswerk voor de Zen Peacemakers International en ik ben inmiddels staflid van de Auschwitz-retraite, waar ik nu zelf 5 keer ben geweest. Naast staflid ben ik er fotograaf en councilfacilitator. En ik doe een uur clownsshow op de laatste avond. De deelnemers hebben sterke emoties ervaren en na de sabbatviering is er op de laatste avond een Open Microfoon. De setting is perfect voor mijn rode neus. We hebben dan veel plezier!”
organisch
“Het oecumenische aan de naam Peacemakers Finland is goed maar toch zou ik graag een meer duidelijke zenorganisatie willen, omdat ik sterk vertrouwen heb in zen. De zenpraktijk zelf is belangrijk en dat zou ik willen promoten. Pas geleden ben ik gevraagd door de Deaconess Foundation die open huiskamerbijeenkomsten houdt, om zenmeditatie te geven. Dat doe ik nu eens per maand. Er komen gewone mensen, mensen zonder baan of met lage pensioenen. Ik zit er met mijn rakusu met hen te mediteren en praat over Dogen en blijkbaar is dat oké. Het is ambitieus voor mensen die weinig weten van zen. Maar een gesprek erover is fijn.
De ontwikkeling van de Peacemakers Finland was een nogal organische evolutie. Ik heb niet echt grote besluiten genomen of grote stappen, Ik had wel het gevoel dat ik achter iets belangrijks aan moest. Mijn vrouw Maija en ik zijn samen de Peacemakers en anderen dragen bij aan de activiteiten. Het is belangrijk dat wij zin en tijd hebben voor de activiteiten die we doen, en het hangt natuurlijk ook af van de behoefte. En het maken van website en een nieuwsbrief horen dan bij de praktische kanten ervan.
Tijdens de eerste straatretraite voelden we de behoefte om iets te doen rond de gevangeniskampen van de Eerste Wereldoorlog. Dat waren eigenlijk de eerste concentratiekampen in Europa. Veel Finnen hebben persoonlijke lijnen met deze kampen, zoals ook mijn overgrootvader er een jaar gevangen zat. De meesten plekken waren in oude militaire kampen die nog steeds in gebruik zijn. Het is moeilijk om er te komen. We moesten eerst een heel proces gaan met Defensie voor we toestemming kregen om er naartoe te gaan. We hebben er in juni 2018 en juli 2019 Bearing Witness-retraites gehouden. Beide keren hebben we in 4 dagen 4 kampen gezien. Het waren krachtige retraites. Ik dacht dat er behoefte was onder Finnen, maar er waren meer internationale deelnemers dan Finse (zie het artikel van Kees Hagenaar https://zenpeacemakers.nl/herbeleven-en-ervaren/). Het leek erop alsof er meer behoefte was aan een straatretraite, zoals we afgelopen september hebben georganiseerd.
Oorspronkelijk zouden er dit jaar 17 mensen komen, met 9 mensen uit België, Frankrijk en Nederland. Twee Finse mensen die zeer betrokken zijn bij de Peacemakers werken met de daklozen en wilden niet meegaan omdat ze zich een bedrieger zouden voelen ten opzichte van de mensen met wie ze dagelijks werken. En 6 Finnen zegden vlak van te voren af. Ze noemden vooral praktische redenen. De vraag is of koudwatervrees een rol speelde, de meeste mensen vinden het eng om mee te gaan. Wellicht helpt het om je iets meer gebonden te weten aan je aanmelding. De buitenlanders moesten vooraf een vlucht boeken en dan is het lastiger om af te zeggen. Uiteindelijk waren er 11 deelnemers naast roshi Frank en mij, waarvan 3 Finse deelnemers. De groepsgrootte was prima. De centra waar we heen gingen waren soms zo klein dat de tent bijna vol was.”
verbinding
“Wat ik belangrijk vindt aan de straatretraite is veranderd. In het begin wilde ik graag dakloosheid beter begrijpen en hoe ermee wordt omgegaan in de maatschappij. Ook mijn eigen onrust over bedelen en buitenslapen speelde. Maar deze laatste retraite merkte ik een diepe rijkdom om als groep samen te komen in stressvolle omstandigheden. Je moet uitvinden wie waar goed in is en wie goed tevoorschijn komt in welke situaties, en wie welke talenten heeft in andere velden – en hoe dat samenkomt als een groep. De groep vindt zijn eigen beste praktijk en uitdagingen. Het is prachtig te ervaren hoe mensen opbloeien als we samenkomen, hoe zij hun plek vinden en hun kracht om een vruchtbaar lid te zijn van de groep. Dat is voor alle Zen Peacemakers-oefeningen van belang, omdat ze zo uitdagend zijn. Er zijn prachtige ontmoetingen tussen mensen met heel verschillende achtergronden en culturen. Het gaat erom de verbinding met mensen te vinden. We zijn hier allemaal samen in. Als we dan een councilcirkel doen en we in contact met onze eigen emoties beschrijven wat we ervaren – dan bindt dat de hele groep samen.
De organisaties waar we op bezoek gingen zijn niet gewend aan een vriendelijke benadering en ook onze financiële donaties worden met veel plezier ontvangen. Ze kunnen er iets praktisch mee doen. Zo kreeg een club een donatie van de straatretraite, net nadat zij hadden besloten om eens per week lunch te serveren naast ontbijt in de morgen. Onze donatie maakte het mogelijk om 6 weken lunch te serveren.”
priester
“Aan het eind van de straatretraite ontving ik de priesterwijding van Frank De Waele roshi. Na mijn jukai kwam al snel de volgende stap in beeld om de Peacemakersbeoefening in Finland te funderen. Het priesterschap kwam aan de orde. Het was zoeken naar de juiste vorm en wat te studeren. Een jaar lang deed ik de liturgie The Gate of Sweet Nectar, bijna elke dag, waar ik ook was. Ik verbond me er diep mee en onderzocht zo wat erin verborgen ligt. Ik ben heel blij dat ik mensen heb kunnen ontmoeten die er meer van wisten. Bijvoorbeeld Michael O’Keefe, de Hollywoodacteur die leerling was van Bernie. Hij gaf een workshop over de mudra’s die in de liturgie gebruikt worden, en die vooral voor de monastieke monniken van belang zijn, omdat zij meer gericht zijn op de esoterische praktijk. Mij hielp het mijn zintuiglijkheid te verdiepen. Ook roshi Engyoku hielp mij en Eve Marko en anderen. En ik deed ook verdere studie, ging door alle opnamen van Bernies overwegingen rond The Gate en maakte een verzameling van alle details in de liturgie die uit het origineel zijn overgenomen. Bernie heeft dingen toegevoegd aan de vertaling van Maezumi roshi van de oude liturgie, zoals de openingszang van Krishna Das. Wie het wil lezen, kan ik de studie sturen.
In het begin had ik niets met de religieuze aspecten van de zen, ik dacht dat meditatie genoeg was. Maar door er dieper in te gaan en vaak The Gate of Sweet Nectar te doen, begon er iets te resoneren. Er zijn meerdere versies, simpelere of kortere, zodat mensen die voor het eerst deelnemen het beter begrijpen. Via zoom heb ik met Frank alle onderdelen geoefend. Ik ben ook een keer in het Nederlands voorgegaan in The Gate tijdens een retraite. Er zijn een paar regels die ik moest doen in het Nederlands, zoals: “Ik ben de boeddha’s en zij zijn mij”. Het naaien van de Kesa en de andere gewaden is ook een onderdeel van de priestertraining.”
monnik met een thuis
“Zenpeacemakerspriester zijn is een soort monnik in de wereld zijn, een householdermonk, een monnik met een thuis. De zenbeoefening heeft twee kanten. Zoals Maezumi zei: “Je neemt van mijn leer wat je nodig hebt en past het toe in de westerse wereld waarin je leeft. De rest spuug je uit.” Dit is de lekenpraktijk die we doen: we mediteren, zijn sociaal betrokken, én we zijn diep betrokken op ons alledaagse leven, ons gezin, werk en de gemeenschap. Daarnaast is er de priesterrol, die ook de drager van de liturgie is, een soort spiritholder. De priester kan ook ceremonies leiden: namen aan kinderen geven, voorgaan bij begrafenissen en trouwerijen, en bidden voor de zieken. Ik had nooit gedacht dat dat laatste een van mijn rollen zou worden. Ik krijg nu van over de hele wereld namen gestuurd van mensen die ik niet ken, met het verzoek te bidden voor hen. Dat doe ik 2 keer per week naast het chanten. Het priesterschap groeit in me, het is een work in progress. Ik ben in voorbereiding met 2 mensen voor hun huwelijksceremonie, dat is het eerste dat ik dan als Zenpeacemakerspriester zal doen. We zijn nu met een groep van zo’n 10 mensen die iets willen met de Peacemakers en starten een online studiegroep rond Bernies boeken. Dat zal ons ook ergens brengen. Ik heb niet veel verwachtingen – het zijn babystapjes – we zien wel waar we komen.
In de jaren ’90 zijn de eerste Zen Peacemakerspriesters gewijd, zoals Claude Anshin Thomas, Fleet Maull en Joan Halifax. Ik ben nu iemand die de traditie draagt en een missionaris: ik ben de eerste Zen Peacemakers-priester hier in Finland. Ik probeer niet actief iemand te bekeren, maar ik bied de zen aan. En dat voelt anders met de gewaden die ik nu draag. Dat heeft zijn eigen kracht. Iedere morgen doe ik eerst mijn gewaad aan en zit ik voor een half uur en zeg mijn ochtendgebeden voor ik ga ontbijten.
Ik ben blij dat er meer priesters komen. Ik zie dat er een behoefte is aan mensen om dieper in hun praktijk te komen en dat er daarom meer dragers van die liturgieën zijn. Niet iedereen hoeft dat te doen, die twee kanten van de praktijk, maar ik voel met geprivilegieerd om aan de priesterkant te staan.”
Zie ook: www.peacemakersfinland.org