uit mijn comfortzone de wereld van de gedetineerden in – door Jan Veenendaal
Jan Veenendaal woonde 25 jaar in de Bijlmermeer waar hij werkgever was en bestuurlijk actief in de politiek. Hij maakte de witte én zeker ook de zwarte stilte in alle heftigheid mee. Als vrijwilliger werkt hij nu met (ex)gedetineerden. Jan is lid van de Orde van Interzijn die door Thich Nhat Hanh in 1966 is gesticht.
In ons land, waar we zo vaak met onze oordelen over anderen klaar staan, blijken er zaken heel erg mis te zijn. De laatste loot aan die stam is de in deze weken naar voren gekomen toeslagenaffaire.
Stelselmatig zijn er mensen, veelal van niet (westers) allochtone afkomst of mensen met een dubbele nationaliteit door de belastingdienst gediscrimineerd.
Voor het grootste gedeelte zijn het deze mensen die van fraude zijn beschuldigd en zo in grote problemen zijn gekomen door het optreden van de overheid.
In ons land lijkt de trias politica* zich tegen de burger te hebben gekeerd en uit onderzoek is geconcludeerd dat in het strafrecht de verdachte beter wordt beschermd dan in het burgerrecht.**
Witte Stilte
Waar zijn we met elkaar mee bezig, hoe is het zo ver kunnen komen? Gelukkig lijkt iedereen het erover eens dat dit nooit had mogen gebeuren én dat het nooit meer mag gebeuren. Maar is het niet het topje van de ijsberg? Is het aan het licht gekomen omdat het zo duidelijk was wat er mis is? Wordt er niet op heel veel vlakken gediscrimineerd én hebben we het zelf niet eens meer in de gaten dat we dat doen? Etnisch profileren is standaard geworden. De Witte Stilte leert ons inzien hoe breed verspreid en hoe verholen het is. En dat is slechts één manier van discriminatie.
Hoe gaan we bijvoorbeeld om met mensen met een licht verstandelijke beperking (LVB)? Hoe kijken we tegen hen aan, hoeveel mensen kennen we in onze directe omgeving met LVB? Met hoeveel mensen met LVB gaan we om? Beseffen we dat een kleine drie miljoen mensen in ons land hiermee kampen en veelal het besef hebben dat ze ‘afwijkend’ zijn? Realiseren we ons dat 30 tot 45% van de gedetineerden een LVB heeft?
Kunnen we er voor hen zijn? Hebben we een luisterend oor? Kunnen we oordeelloos naar hen luisteren, hun pijn echt horen? Of komen we liever niet in contact met hen en beperken we ons liever tot het kleine groepje mensen dat we kennen en doen we geen stap buiten onze comfortzone?
Black Life Matters
Waar in ons land discriminatie veelal nog verhuld is, is dat in de V.S. totaal anders. Niet voor niets is daar de beweging van Black Life Matters (BLM) ontstaan. Je kunt je in gemoede afvragen waarom dat nu pas gebeurt. Eeuwenlange onderdrukking en het daaruit voortkomende leed wordt nu opnieuw aan de orde gesteld. Gaat het dit keer wel lukken om blijvend aandacht voor dit probleem te houden? Door de komst van de nieuwe regering lijkt er daadwerkelijk verandering te komen, maar wat gaat er écht veranderen in een land waar van hoog tot laag, op alle functies, door alle partijen heen, white supremacy leidend is?
Weet je dat als je een zwarte man bent, je 42% meer kans hebt om tot een gevangenisstraf veroordeeld te worden dan wanneer je een witte man bent? En als latino 32,5% meer kans?
Weet je dat op Deathrow vijftig procent van de mensen zwart is terwijl maar 12%(!) van de Amerikaanse bevolking zwart is?
De vraag die me al langer bezig hield is wat kunnen wij doen, wat kan ik doen? Blijf ik op mijn kussen zitten? Blijf ik in mijn eigen comfortzone (in een sangha) met mensen van dezelfde huidskleur, met min of meer gelijke ideeën en opleiding in een veilige buurt? Of stap ik uit mijn comfortzone en ga ik actief op zoek naar mensen die ‘anders’ zijn?
Duizend Handen
Dat laatste heb ik gedaan en het heeft mijn leven enorm verrijkt. De wereld waar ik in terecht ben gekomen is er een waarvan ik dacht dat ik me er verre van moest houden, een waar ik op neer keek.
De wereld van de (ex)gedetineerden (al of niet met een LVB) waar ik in ben gestapt is een bijzondere. Het is een wereld die me wakker en alert houdt, een wereld die mijn boeddhistische beoefening scherpt, die me verdiepende inzichten geeft in inter-zijn, die me op een andere manier naar mijn medemens laat kijken, die me leert mijn (voor)oordelen onder ogen te komen en achterwege te laten. Deze mensen zijn immers mij en ik ben hen.
Ik heb het geluk gehad dat toen ik struikelde op het pad, het goed met me afliep. Dat geluk hadden zij veelal niet. Mijn familie, kennissen en vrienden waren net iets anders dan die van hen. Ik ben net in een iets andere buurt geboren en opgegroeid dan zij. Daarom loop ik waarschijnlijk hier buiten vrij rond en zitten zij binnen.
Het is een van harte aan te bevelen leerschool in de praktijk. Als je wilt kun je je bij de boeddhistische Stichting Duizend Handen (www.duizendhanden.nl) als vrijwilliger aanmelden*** wanneer je ook van je kussen af wilt komen en met bijzondere mensen in contact wil komen.
* De wetgevende macht die wetten opstelt, de uitvoerende macht die het dagelijks bestuur van de staat uitoefent volgens de geldige wet en de rechterlijke macht die deze uitvoering toetst aan de wet.
** Uit de studie: ‘Adequate rechtsbescherming bij grondrechten-beperkend overheidsingrijpen’, Kluwer 2014.
*** Persoonlijke bezoeken zijn in de Penitentiaire Inrichtingen door corona niet mogelijk waardoor het contact beperkt is tot mail, telefoon en skype.