Harriet Marseille over haar boek Tadese, en haar werk met schoolmaatjes in een interview van Diana Vernooij
Harriet Marseille schreef in de vorige nieuwsbrief over de presentatie van haar boek Tadese, Eritrese nieuwkomers verdienen onze warme steun. Ze vertelt nu over haar werk met Eritrese nieuwkomers en hoe ze daarin ‘niet-weten’ en ‘erkennen wat is’ tracht handen en voeten te geven. Professionele nabijheid is wat ze vrijwilligers in haar schoolmaatjesproject probeert over te dragen.
“In mijn boek vertelt Tadese zijn verhaal. Hij is een vluchteling die zich met hart en ziel heeft ingezet voor de Eritrese zaak en voor Eritreeërs in Nederland. Tegelijk wilde ik met het boek ook vrijwilligers en professionals laten zien en ervaren wat professionele nabijheid is.
Het boek gaat daarom ook over Eritrese nieuwkomers en over mijn samenwerking met Tadese als cultuurtolk.
We werken met vrijwilligers en met scholen die de ouderbetrokkenheid van deze Eritrese ouders versterken. Gelijkwaardigheid is daarbij een belangrijk begrip voor mij. Je kunt de helper uithangen maar dan ga je boven de ander staan. ‘Ik kom je redden’ is een ongelijkwaardige relatie. In een gelijkwaardige relatie ga je uit van de verbinding met die ander en daarbij heb je een dienstbare houding en professionele nabijheid nodig.”
schoolmaatjes
“Sinds ik in 2001 zelfstandig ben geworden, heb ik kunnen doen waar mijn hart mij bracht. Ik richtte mijn bedrijf Lelievita op voor persoonlijke ontwikkeling. Ik ben me gaan specialiseren omdat ik vragen uit het onderwijs kreeg hoe ouderbetrokkenheid te vergroten. Ondertussen was ik privé steeds meer betrokken geraakt bij statushouders, en heb met anderen een platform opgericht. Toen werd me in het platform gevraagd of ik iets kon betekenen voor meer ouderbetrokkenheid speciaal van statushouders. Scholen vinden het moeilijk met hen in contact te komen en de samenwerking krijgen ze vaak niet goed van de grond. Ik startte in 2017 een pilot met vrijwilligers als schoolmaatjes. Dat heeft geleid tot het landelijke project Schoolmaatjes ONS (waarbij ONS staat voor bruggenbouwers tussen Ouders van Nieuwkomerskinderen en School). Ik begeleid vrijwilligers die nieuwkomerouders betrekken bij de school van hun kinderen. Het eerste project vond plaats in de gemeente Leidschendam-Voorburg, daarna volgden Den Haag, Lansingerland, Amsterdam en Velsen.
Wat me drijft is de wens tot verbinding in de maatschappij. Ik heb het altijd vreselijk gevonden als mensen niet mee kunnen komen. Ik ben voor een inclusieve samenleving, niemand mag daarbuiten vallen. Vluchtelingen wil ik ook met open armen ontvangen.”
cultuurtolk
“Ik zocht voor mijn schoolmaatjesproject niet alleen een tolk voor de taal, om het Tigrinya, de taal die veel Eritreeërs spreken, te begrijpen. Ik zocht een tolk die ook de cultuurverschillen wist te vertalen. Ik noemde dat een cultuurtolk. Tadese had een opleiding gevolgd tot trainer om voor VluchtelingenWerk het Participatieverklaringstraject te kunnen geven aan nieuwkomers. Daardoor was hij heel gekwalificeerd om als cultuurtolk te fungeren. Hij had de cultuurverschillen in beeld en kon die benoemen en uitleggen. Daarnaast zet Tadese zet zich voor iedereen in, hij is gedreven door wat hij wil betekenen. Het motto van Tadese is: “Warm contact is de sleutel tot succes”.
Tadese vroeg me een boek over zijn leven te schrijven. Hij kwam met een dik dossier aan en dacht dat ik op basis daarvan wel een boek kon schrijven. Maar ik wilde zijn specifieke verhaal horen. Een opsomming van de feiten vind ik niet interessant. Hoe kunnen wij hem anders begrijpen? Het hoort, denk ik, bij de Eritrese cultuur dat je het niet over je gevoelens hebt maar ik wilde echt horen wat zijn beleving was bij wat hij heeft meegemaakt. Wat deden die martelingen hem, wat maakte hem blij? Hij heeft zijn leven gegeven voor de Eritrese zaak, was er dag en nacht mee bezig, had geen tijd voor een relatie. Pas toen de onafhankelijkheid was bereikt stond hij open voor de liefde en vond hij zijn vrouw. Zijn verhaal kunnen we pas volgen als we dit weten. En Tadese zelf vertelde dat hij door de gesprekken met mij meer zicht op zijn eigen leven kreeg.”
nabijheid
“Inmiddels, twee maanden nadat het boek is verschenen, zijn er al meer dan 700 boeken de deur uit, waarvan ruim 200 naar Vluchtelingenwerk. Het boek kan vrijwilligers en medewerkers van organisaties inspireren. Ik hoop dat ze, net als ik, willen proberen dichterbij te komen, warmere banden aan te gaan, professionele nabijheid te beoefenen.
Ik laat zelf in het boek zien hoe lastig dat soms is. Het voorbeeld van Sara laat zien hoe ik over haar had geoordeeld en daar ook weer op terug was gekomen. Ik vroeg eerst haar als cultuurtolk, maar het lukte haar niet – ze kon de cultuurverschillen zelf onvoldoende bevatten en vaak begrepen we elkaar niet. Ze deed niet wat we hadden afgesproken. Ik was teleurgesteld en raakte soms geïrriteerd. Ik had een verantwoordelijkheid naar de school en de gezinnen toe, die ik onvoldoende kon waarmaken omdat het haar niet lukte cultuurtolk te zijn. Dat lag uiteraard aan mij. Ik had de situatie niet goed ingeschat en zette haar klem.
De basis van professionele nabijheid is het aangaan van verbinding. Die verbinding is essentieel. Als er afstand is ontstaan, kan ik weer terugkeren naar de verbinding door geduld te hebben en te verdragen wat zich aandient aan gedrag dat ik niet begreep. Het is mijn leerproces om mijn eigen kijk op de zaak los te laten, te zien dat het anders is dan ik kan bevatten. Ik vraag dan naar de verhalen, en ik ben daar altijd weer door geraakt. Wat me blij, ontroerd of verdrietig maakt, voedt onze warme band.”
Intenties Zenpeacemakers
“Goed omgaan met Niet–weten is een lastige opgave. Als ik de ander niet begrijp, niet doorgronden kan wat er werkelijk speelt, dan is het belangrijk niet uit het lood geslagen te worden en niet weg te lopen. Ik beschouw het als mijn voortdurende beoefening te proberen daarmee op mijn gemak te zijn. Erbij blijven, geduld betrachten en niet oordelen, want ik weet het werkelijk niet. Erkennen wat is speelt zich af in het luisteren naar de ander en ook in het luisteren naar mijzelf. Ik sta open voor de pijn en het ongemak die de ander ervaart of heeft ervaren. De mensen hebben vaak zoveel meegemaakt. Hoe warmer de band, hoe meer ik daarvan meekrijg. Ook wil ik erkennen wat er gebeurt in mij: dat ik mij verdrietig, blij of ongemakkelijk voelde, of dat ik oordeelde. Als ik dan geen afstand neem van de ander maar mijn verwachtingen loslaat, kan ik weer openstaan. Dan kan ik weer contact krijgen met die ander, ga ik meer begrijpen, en weet ik weer wat te doen.
Voor het boek had ik ook verhalen geschreven over mijn bijzondere ervaringen met een jonge Eritrese statushouder. Ik ken hem al meer dan vier jaar en we zijn zeer nauw verbonden geraakt. Hij was helemaal op de hoogte van wat ik over ons contact had geschreven en had steeds gezegd dat hij het mooi vond, maar toen ik zijn toestemming nodig had voor de uiteindelijke tekst liet hij niets meer van zich horen. Het lukte me niet hem te pakken te krijgen. Ik had er zoveel tijd in gestopt hem te betrekken en ik voelde me aan het lijntje gehouden. Ik was daar teleurgesteld over. De band is gelukkig sterk genoeg gebleken om contact te houden. Hij kwam wel bij de presentatie van het boek en sprak er zelfs met de wethouder. Ik vermoed dat hij het onbeleefd vindt om “nee” te zeggen. In zijn optiek is niets van je laten horen het meest beleefd.
Zo werkt het met cultuur: wat je voelt gaat altijd boven wat je wat je verteld is over hoe het hoort. Als iets ingaat tegen je gevoel van wat beleefd is, kan je het niet doen. Dat geldt voor mij ook. Al zegt iemand steeds weer dat ik altijd langs kan komen en kan mee-eten: ik zal dat toch nooit doen, omdat het voor mij als onbeleefd voelt om onuitgenodigd te komen eten.
In de projecten van Schoolmaatjes ONS leid ik vrijwilligers op en begeleid hen om de ouders mee te nemen in de Nederlandse cultuur van ouderbetrokkenheid. Die vrijwilligers wil ik leren omgaan met cultuurverschillen, hoe lastig dat soms ook is. Ik hoop dat zij meer begrip krijgen voor wat niet zo gaat als zij denken dat handig is, dat ze leren verdragen wat dat oproept aan onbegrip of teleurstelling. Juist door nabijheid te zoeken en verbinding te maken gaan ze de ander beter leren kennen en begrijpen en zullen ze meer vooruitgang zien. Professionele distantie schiet dan echt tekort. Als vrijwilligers op afstand blijven, neemt de ander ook afstand. Ik wil met het boek laten zien dat als je jezelf bij de lurven pakt, en je eigen ongemak accepteert, dat je dan kunt uitreiken. Dan pakt die ander je hand weer en is er verbinding. “
Voor meer informatie over het boek, zie: https://www.schoolmaatjesons.nl/boek-tadese/
mooi, Harriet!