Vrijwilligerswerk in een noodopvanglocatie
– door Annie Schalkwijk –

Het leek zo veelbelovend, in oktober 2015. Het uitgestrekte terrein Crailo, dat op Bussums, Larens en Hilversums grondgebied ligt en waar voorheen een AZC was gevestigd, ging dienen als noodopvanglocatie voor vluchtelingen. Honderd vluchtelingen zouden hier 4 tot 6 maanden in een noodopvang verblijven met mooie kamers en veel privacy. Ze werden hartelijk verwelkomd door burgemeester Elbert Roes van Laren.

Omdat voor het COA een aantal van 100 bewoners ( zo noemen wij de vluchtelingen) te weinig was, hadden de gemeenten de nek uitgestoken en zelf de opvang voor 100 bewoners gerealiseerd. Zij hadden het Leger des Heils gevraagd de opvang te coördineren en de bewoners kregen ook meer aangeboden dan het landelijk gebruikelijke kale bed – bad – brood.

Ondertussen werd er gepraat over een doorgroei naar 1600 vluchtelingen in een AZC op Crailo. Zo werken politieke onderhandelingen blijkbaar. Elke kleinschalige locatie werd afgewezen door het COA. Maar op dit moment, eind maart 2016, is er nog steeds geen duidelijkheid en hebben we intussen van de 100, nog maar 25 vluchtelingen op Crailo zitten.

Hoe is de opvang in de tussentijd verlopen?

Er moest een organisatie uit de grond gestampt worden. Dit is niet vlekkeloos gegaan. Onervaren, veel wisselende medewerkers in het begin, die niet goed wisten waar te beginnen. Enorm veel vrijwilligers, meer dan bewoners, maar er was geen aansturing. Velen liepen met de ziel onder de arm en haakten na verloop van tijd af. Van de bewoners was het merendeel intussen op de 7^e opvangplek terecht gekomen, waardoor ze de hoop op een goede toekomst begonnen te verliezen.

Gelukkig was er de doortastende Jos, een collega vrijwilliger. Hij struinde heel Marktplaats af en vroeg of mensen hun huisraad aan de bewoners wilden schenken. Binnen de kortste keren had iedereen een tafel, stoelen, een bank, een kast, huisraad. Zijn enorme netwerk sponsorde gereedschap, hout om een ‘rookhok’ te bouwen en fitnesstoestellen. Jos bleef met zijn aanhanger maar heen en weer rijden.

Op een gegeven moment wilde de leiding dat dit stopte. In de communicatie hierover is iets mis gegaan, helaas. Er ontstond onvrede tussen bewoners onderling. De één had meer of mooier…. Jos negeerde de wens van de leiding en beide partijen waren niet in staat om dit in goed overleg af te ronden. Er ontstond vervolgens iets van “hakken in het zand”.

Er werd gestart met taallessen en met fietslessen. Er zijn fietsen aangekocht, een deel is geschonken. Kinderen gingen op de fiets naar school, bij voorkeur gebracht door een ouder. Het viel nog niet mee om deze Nederlandse gewoonte ingeburgerd te krijgen. In Syrië fietst alleen de laagste klasse. Er kwam een foto van onze koning aan te pas die zijn kinderen op de fiets naar school brengt.
Normaal gesproken wordt er voor bewoners van de noodopvang gekookt. Maar niets is funester voor mensen dan om doelloos de dag door te brengen en niets omhanden te hebben. De bewoners wilden dan ook graag zelf koken. Een van hen bleek chef-kok te zijn. Met financiering van de Rotary werd een van de keukens in orde gemaakt om voor 100 man te koken. Er werd door de bewoners een kookcommissie ingesteld om het menu te bepalen. Helaas moest er wel centraal bij de groothandel ingekocht worden.

De chef-kok op de kerstmarkt met eigen gemaakte hapjes.

‘Aandacht Helpt’, het Interkerkelijk Platform Ondersteuning Asielzoekers Hilversum, heeft gezorgd voor een koelkastje op elke kamer. Bewoners kregen een pakket en verzorgden hun eigen ontbijt en lunch. Dit platform heeft overigens ook veel vrijwilligers gemobiliseerd.
Uiteraard waren er af en toe spanningen. Er ontstond echter ook een hechte gemeenschap van bewoners op Crailo.

Er kwam ondertussen ook een gedegen opzet voor de vrijwilligersorganisatie. Per onderdeel werden kernteams gevormd. Vrijwilligers communiceerden met een kernteamlid en het kernteam communiceerde met de coördinator vrijwilligers.

Zelf ben ik kernteamlid ‘buddy’s’ geworden, verantwoordelijk voor een match op zoveel mogelijk gemeenschappelijke interesses. Er is een PowerPoint presentatie voor bewoners geweest over het belang en voordeel van het hebben van een buddy. Ik werk ook nauw samen met het kernteam ‘arbeidsoriëntatie’. Deze groep werkt aan het verkrijgen van opleiding, stage en vrijwilligerswerk. Wij zijn van mening dat de buddy-vrijwilligers hun buddy wekelijkse moeten ondersteunen. Van de bewoners vragen we als voorwaarde om aan het buddy-project mee te mogen doen om Nederlandse taallessen te volgen.

Kortom, we zijn goed bezig om met de bewoners te werken aan integratie, dagbesteding en zingeving.

Maar ondertussen…
De bewoners, nog steeds in noodopvang, worden onrustig en gaan begin maart in activiteitenstaking. Ze hebben nog altijd geen intakegesprek gehad en zijn bang om door IND vergeten te worden. Ook gaan ze met spandoek de straat op. Burgemeester Roest van Laren ontfermt zich weer over hen en gaat in overleg met COA en IND. Op maandagavond 14 maart bereikt ons het bericht dat dinsdag om 10 uur 33 personen worden opgehaald voor de start van hun procedure in Ter Apel. Dat is mooi, maar de manier waarop verdient geen schoonheidsprijs. De mensen hebben nauwelijks tijd om hun spullen te pakken, om afscheid te nemen. Meester Hans wordt dinsdagochtend gebeld dat “zijn” kinderen niet meer op school komen. Hij ziet nog kans om ze te komen uitzwaaien en de werkschriftjes mee te geven. Een aantal kinderen blijft beteuterd achter, zo triest!

En als klap op de vuurpijl…..ze komen niet terug! Crailo is noodopvang en geen AZC. De week erna vertrekt er weer een groep bewoners, nu naar Doetinchem. Het goede nieuws is dat ze vier dagen eerder op de hoogte worden gesteld. Aan het eind van de week nog weer een groep, vertrek naar Budel. Nu zijn er nog maar 25 bewoners, voor zolang als het duurt.
Voorstelbaar dat er bij dit uit elkaar gerukte afscheid heel wat tranen worden gelaten, bij bewoners, medewerkers en vrijwilligers. Alle banden opeens weer doorgesneden. En als ik aan de groep van 7 Eritrese vluchtelingen denk met hun verschrikkelijke trauma’s, die nu ook geen steun en vertrouwdheid meer bij elkaar kunnen vinden, dan doet het meer dan pijn.
Tijd dus voor een kerngroep van vrijwilligers om de hoofden bij elkaar te steken. We hebben de landelijke roep mee voor een humaner beleid ten aanzien van vluchtelingen. We stellen een open brief op voor de burgemeesters van het opvangverbond en bieden die aan de burgemeester van Laren aan. Het Leger des Heils sympathiseert maar tekent niet. Ze willen geen concurrentie aangaan met het COA.
De kern van de brief is ons verzoek of de burgemeesters met COA en IND afspraken wil maken om de vluchtelingen die dit willen (verenigd in de Whatsapp groep Crailo United), na de intake op de Proces Opvang Locatie (POL) weer terug te plaatsen in Crailo. Ook in andere plaatsen in Nederland bleek dit te kunnen. Contacten en werken aan integratie kunnen dan weer worden opgepakt, kinderen kunnen weer naar hun vertrouwde school en vriendjes.
We worden plezierig ontvangen door de burgemeester. Voor hem is deze brief een steun in de rug.

De overhandiging van de open brief.

Terug naar de orde van de dag. Het contract met Het Leger des Heils loopt af per 1 mei 2016. Vele geruchten doen de ronde, maar het ziet er naar uit dat we rond die tijd een AZC zullen hebben met nieuwe bewoners. Onder leiding van wie, dat hangt nog in de lucht. De kernteams moeten zich herbezinnen: hoe nu verder??? Noodopvang vraagt andere actie dan een AZC.

Wat heeft deze periode emotioneel en spiritueel met mij gedaan?
Ik maak deel uit van een kleine groep vrijwilligers die het voortouw nemen. Warm en inspirerend! Iedereen is anders, en de samenwerking loopt niet vanzelfsprekend en soepel. Ik ervaar het als een grote uitdaging en soms als een klus, om open lijnen met iedereen te onderhouden. De zinnen van Bernie Glasmann klinken dan door: ‘Werk samen, ook met andersdenkenden’!

Hoewel ik niet specifiek buddy ben van één bewoner, heb ik verschillende warme contacten. Zo is er een vrouw met haar zoon. Haar man en gehandicapte zoon van 16 jaar zijn nog in Syrië. Ze liet me een foto van de jongen zien, misvormde voeten strompelend met een looprek. Dat vlucht slecht in een rubber bootje. Ik heb haar huilend in mijn armen gehouden. Dat kunnen doen en verder niets, er alleen maar bij blijven. Ik vond het zwaar!
Het luisterend oor zijn voor zoveel gebroken families….”Mijn neef is onthoofd in Syrië”, hartverscheurend.

Ik kon mij, ook door de lange wachttijd, steeds beter inleven in de pijn en moedeloosheid. Ik realiseer me een oordeel te hebben over het ontmoedigingsbeleid zoals onze regering dat voor ogen heeft samen met Europa. Ik vind het niet menswaardig. Holocaustbeelden komen langs.

Niet opgeven. Mijn dagelijkse meditatie is een ondersteuning om dit proces aan te kunnen.
Ik zei onlangs: “Ik heb gewerkt met stervenden, met gehandicapten, met daklozen. Ik vind dít tot nu toe het zwaarst.”

Als ik een schrijver zou zijn zou ik er een boek over kunnen schrijven, er is nog zoveel meer. Maar ik ben geen schrijver, ik laat het hierbij.