Eef Heinhuis over Het Boek van de Alledaagse Koans – interview door Diana Vernooij
Eef Yuman Heinhuis ontmoette haar lerares Irène Kaigetsu Bakker sensei in 2007 bij een training Big Mind, Big Heart. Zij ontving in 2010 van Genpo Merzel roshi haar boeddhistische naam Yuman (relaxed completely). Met de zen werd ook de basis gelegd voor de mindfulnesstrainingen die zij geeft. Eef leidt in Friesland een kleine sangha, onder de vlag van de Zen Spiritsangha en is inmiddels door Irène sensei aangewezen als dharmaholder.
vertalen
“Het boek The Book of Householders Koans, waking up in the land of attachments is in februari 2020 uitgekomen en geschreven door de roshi’s Eve Myonen Marko en Wendy Egyoku Nakao. Onze vertaling is net uitgekomen bij uitgeverij Asoka onder de titel: Het Boek van de Alledaagse Koans, ontwaken in een wereld vol verplichtingen. We hebben er twee jaar aan gewerkt.
Ik ontmoette Bernie Glassman roshi in Gent, toen hij daar een weekend gaf over de liturgie The Gate of Sweet Nectar. Later ontmoette ik hem in Auschwitz en Westerbork, voordat hij ziek werd. Ik volgde de blogs van Eve Myonen Marko roshi, de vrouw van Bernie en mede-oprichter van de Zen Peacemakers Orde, en zocht contact met haar. Toen ze naar Zwitserland kwam om in een sesshin bij Barbara Salaam Anygo Wegmüller roshi en Sheila Jinen Hixon sensei les te geven, ging ik er heen. Eve had een speciale manier van werken met ons. Op de dag dat het voorschrift “Niet doden” aan de orde was, vroeg Eve ons: “Ga voor jezelf na wat je de afgelopen weken om je heen en in jezelf hebt gedood. Zit ermee, en schrijf erover.” Tijdens de councilgroep ’s avonds gaf ook zij een persoonlijke en eerlijke beschouwing over dit voorschrift in haar leven.
Eve zou in 2021 naar Duitsland komen om een retraite te geven over de Householder Koans maar door de coronapandemie is dat er niet van gekomen. Wel kon ik via de site van de Zen Peacemakers een online reeks over het boek volgen. Om beurten begeleidde de 2 schrijfsters een koan. Iedereen die meedeed deelde wat de koan bij haar of hem opriep. Er was nooit één goed antwoord op de koan, ieder zoekt de eigen waarheid.”
Eve Marko en Berni Glassman
“Midden in dit hele proces vatte ik het plan op om een vertaling te gaan maken van het boek. Het leek Eve een goed idee en ze gaf me het contactadres van de uitgever. Ik ben toen naar Gerolf ’t Hooft gestapt van de boeddhistische uitgeverij Asoka. In mijn sangha ben ik gaan zoeken naar een team om het boek te vertalen. Uiteindelijk hebben we met 4 mensen het boek vertaald: Peter Scheltinga, Truus Bremer, Lucien Nenren Staarink en ikzelf. We zijn 2 jaar met het vertalen bezig geweest. Zeker 5 à 6 keer is iedere tekst opnieuw langs gekomen. Uiteindelijk heeft de uitgever ook nog eindredactie gedaan en het boek prachtig vorm gegeven en nu is het uit en te koop!”
“Koans vereisen dat we ons dwingen tot een manier van kijken en antwoorden die niets te maken heeft met analyse en zelfs niet met reflectie, maar alles met spontaniteit, speelsheid, verbeelding, geduld, en bovenal: met een radicale acceptatie van het leven zoals het is.”
alledaags
“We kozen voor de titel Het boek van de Alledaagse Koans, ontwaken in een wereld vol verplichtingen. Een goede vertaling van het begrip Householders hebben we niet in het Nederlands, gezinshoofd is geen fijne term. We kozen voor Alledaagse Koans, omdat de koans zelf alledaagse situaties zijn waar wij als mensen met een lekenleven mee te maken hebben: werk, opvoeden van kinderen, partners. Daarnaast staan er ook situaties in over wat voor monniken en leken gelijk is: verlies, ziekte, ouderdom en dood. De ondertitel: Waking up in the land of attachments, hebben we vertaald met: Ontwaken in een wereld vol verplichtingen. Ook dat is geen letterlijke vertaling, maar een die toegankelijk is voor iedereen. Een woord als gehechtheden zou alleen te begrijpen zijn voor boeddhisten. We hebben allemaal verplichtingen die we op onze nek hebben, en daarom kozen we daarvoor.”
“Ik doe aan koanstudie bij Irène sensei, en dat is een studie over onmogelijke vragen of situaties. De traditionele koans zijn oude Japanse of Chinese situaties of vragen en kennen één goed doorleefd antwoord. Het bijzondere van dit boek is dat de koans levensechte situaties zijn, in het leven van leerlingen van Eve en Wendy nú. Het zijn uitgeklede casussen, het vlees is eraf gehaald en er is een kern over van iets dat als een onoplosbaar probleem wordt ervaren. En hier geldt: er is geen eenduidig antwoord op de koan, iedereen heeft in zijn of haar leven zelf het antwoord te vinden. Een overeenkomst met de traditionele koans is dat de situaties onmogelijk op te lossen lijken. De traditionele koans komen overigens regelmatig in de reflecties aan de orde. Zo blijven heden en verleden met elkaar verbonden.”
“In plaats van de omstandigheden van je leven te overdenken, duik je midden in de geur, het lawaai, de smaak, het gevoel ervan en je blijft daar ondanks de verleiding je terug te trekken in de veilige zone van bekijken en bepraten. Aanvankelijk zullen verhalen en gevoelens waarschijnlijk rondtollen, zoals ze gewoonlijk doen als je start met mediteren. Maar met vasthoudendheid en geduld komt er uiteindelijk een ander soort besef op, dat voortkomt uit de kern der dingen in plaats van uit het oppervlakkige denken.”
hartspraktijk
“Mijn lievelingssoetra is de Sandokai. Deze tekst zegt dat helderheid en ondoorgrondelijkheid bij elkaar horen als de linker en rechter voet bij het lopen. Het universele zit in het alledaagse. Als je in staat bent in het alledaagse het universele te ervaren, dat kun je geen slachtoffer meer zijn van je situatie. Je overstijgt je subjectieve invalshoek.
De methode van werken van Het Boek van de Alledaagse Koans is hetzelfde als die van de traditionele koans: je wordt uitgenodigd een te worden met het probleem. Als je zo het dualisme in je leven en in je interpretatie weet te overkomen, hoef je daar geen boeddhist voor te zijn. Het gaat om een vorm van samenvallen met de situatie, terwijl je de neiging hebt om eruit weg te gaan, om te willen dat de situatie anders is dan hij is.”
“De werkwijze van de Alledaagse Koans is een prachtige hartspraktijk. Bernie introduceerde de councilmethode: je spreekt en luistert vanuit het hart. Mooi is met deze koanbenadering dat mensen leren de eigen situatie te overstijgen met behulp van de council. Het gaat om een andere manier van omgaan met elkaar. Ik ben ervan overtuigd dat het deze maatschappij goed zou doen als wij moeilijke situaties in ons leven meer zouden kunnen benaderen als een koan. Ik heb een paar jaar terug de council gebruikt bij een groep mensen hier uit de buurt die elkaar bijna aanvlogen over de aanpak van corona. Het werkte. Als mensen vanuit het hart, vanuit hun eigen ervaringen spreken, dan ontstaat er begrip. “Dat we altijd de moed mogen hebben om te erkennen wat is, om onszelf te zien als de ander en de ander als onszelf” zei Bernie. Als je leert luisteren naar de beleving van anderen en vanuit je hart spreekt over jouw kant van de situatie en er één mee kan worden, dan zijn er geen wapens meer nodig om je te verdedigen.”
Wendy Egyoku Nakao
oefenpraktijk
“Ik zou, nu het boek verschenen is, graag aan de slag gaan met het boek. Ik denk erover om, vanuit mijn kleine sangha, 2x in de maand een koan als uitgangspunt te nemen. Irène sensei heeft een mooie methode van verwerken geïntroduceerd, die ik zou willen gebruiken: het intuïtief schrijven. We lezen dan de koan, zitten ermee in stilte, beseffen wat er voor jou uitspringt en gaan van daaruit intuïtief schrijven. Intuïtief schrijven is zonder na te denken doorschrijven, zodat er onbewuste inhoud naar boven komt. We kunnen een dergelijke studiegroep breed starten; de deelnemers hoeven niet per definitie eerst actief te zijn geweest in zen.
“’Vervul je leven als koan’, zei Taizan Maezumi.
Waar wacht je op? Duik erin.”
Daarnaast lenen deze koans zich goed voor een online benadering voor zenvrienden. Binnenkort start er bij de Zenspirit sangha een studiegroep over Het verborgen licht / The Hidden Lamp, een boek van Florence Caplow en Susan Moon dat 100 koans en verhalen van vrouwen belicht vanaf de tijd van de Boeddha tot nu (zie ook de agenda). Het lijkt me fijn dit boek daaropvolgend te behandelen.”
Het Boek van de Alledaagse Koans, ontwaken in een wereld vol verplichtingen is te koop bij de goede boekhandel en bij Asoka: https://www.milinda-uitgevers.nl/asoka/boek/3565/het-boek-van-de-alledaagse-koans
Citaten zijn uit de inleiding p 10, 11 en 13.