GC en Zen: Basis workshop 12 en 13 december 2015 (Zen Centrum Amsterdam)

– door Jan de Jonge –

Dit was de 2^de workshop van Ruud Baanders (www.mahakaruna.org.uk) voor de Zen Peacemakers Lage Landen met een twintigtal deelnemers van verschillend pluimage.

Gestart werd met een voorstelronde en de verwachtingen van de deelnemers. Eigenlijk niet verrassend: herkenbare verwachtingen, vaak gerelateerd aan de werksituatie en karaktereigenschappen, b.v. “kort door de bocht en meer geduld willen opbrengen”, “meer verbinding zoekend met de ander”.

Ruud legt uit, dat niet-verbindende communicatie een onderdeel is van de manier waarop we in praktische zin vaak met elkaar omgaan. Echter, het kan elementen bevatten die niet bijdragen aan empatische verbinding met de ander, zoals “labelen”, eisen stellen, woordkeuzes zoals “moet”, waardoor mensen in de weerstand kunnen schieten. Met Geweldloze Communicatie worden elementen toegevoegd die ondersteunend zijn voor het creëren van een empathische verbinding met onszelf en andere mensen, waarbij de behoeften van alle betrokkenen in beschouwing worden genomen.

GC gebruikt twee dieren als symbool. De giraf is het landdier met het grootste hart. Met haar lange nek heeft ze een goed overzicht en een heldere visie. De giraf staat voor verbindende communicatie. Het tweede dier is de jakhals die competitie symboliseert. De taal van de jakhals bestaat uit oordelen, bekritiseren, analyseren, moraliseren en beschuldigen. Als we ons onheus behandeld voelen, beschuldigd, of als we onze mening willen opdringen, gebruiken we meestal de taal van de jakhals. De taal van de jakhals verdeelt, de taal van de giraf verbindt.

We gaan vervolgens in groepjes aan de slag door het opsommen van fijne en minder fijne aspecten van communicatie en dit middels post-its op de muur te plakken en daarna dit te bespreken. Het werken in steeds wisselende groepjes en tweetallen in combinatie van het visueel maken van de oefeningen wordt door de gehele workshop heen gehanteerd. Deze werkwijze bevordert de directe beleving van de oefeningen, doordat je actief en aandachtig bezig blijft.

Er zijn 4 stappen om geweldloze communicatie toe te passen. Je zou dit de weg van de giraf kunnen noemen. Voor elke stap doen we een oefening om ons in te leven en in te voelen wat deze stap voor onszelf en de ander betekent. Belangrijk is dat je dat ook daadwerkelijk uitspreekt. Dat is soms wel even spannend, omdat ik dat niet gewend ben, vooral niet bij iemand die ik pas een uur geleden voor het eerst heb ontmoet.

1. Observeer wat er gebeurt en beschrijf de situatie zonder te oordelen:
   Bijvoorbeeld: Ik zie … / ik hoor … / de situatie is …
2. Benoem en druk je gevoelens uit:
   Bijvoorbeeld: Dan voel ik me …
3. Definieer jouw behoeftes achter het gevoel:
   Bijvoorbeeld: Ik heb nodig … / want ik zou willen dat … /ik verlang …
4. Formuleer een helder, positief en haalbaar verzoek:
   Bijvoorbeeld: Zou je alsjeblieft … / Ben je bereid dit te doen …?

Elke stap kent zijn valkuil (je zou dit de weg van de jakhals kunnen noemen), wat als leermoment kan dienen.

In de laatste oefening volgen we in tweetallen deze stappen, waarbij de één de stappen uitvoert (en uitspreekt) en de ander begeleidt. De kaarten van de stappen worden op de grond gelegd, waarbij we daadwerkelijk op de desbetreffende stap gaan staan. Bijvoorbeeld, als de begeleider merkt dat de ander aan een gedachte vasthoudt (zoals bijvoorbeeld: “Ik voel me in de steek gelaten”) in plaats van dat hij bij het gevoel zit (“Ik voel me verdrietig”), dan zal de begeleider de ander op de kaart “gedachte” zetten, zodat hem dat duidelijk wordt. Soms is het moeilijk om je behoefte te bepalen. Dan word je weer op de kaart “gevoel” gezet om nog dieper bij je gevoel te komen om vervolgens van daaruit beter je behoefte te kunnen bepalen.

Tenslotte, GC is geen “must” in alle situaties. Je zult voor jezelf moeten uitvogelen welke situatie ervoor geschikt is. Je kunt bijvoorbeeld ook starten als de “jakhals” om te prikkelen en het proces op gang te brengen. Dat startpunt is de meesten in ieder geval wel bekend. Oefening met GC baart kunst, voor jezelf of in groepjes.