Mijn ontmoeting met het Fort, toen en nu
– door Tim Symons –

Op zondag 22 mei organiseerden de Zen Peacemakers een bezinningsdag in het Fort van Breendonk.

Het was twintig jaar geleden toen ik voor het eerst kennismaakte met die plek, de verplichte schooluitstap, weet u wel… Voorbije zondag vertrok ik er heen, niet omdat het moest, maar omdat ik het wilde.

Ik was echt benieuwd.

De eerste keer was ik erg onder de indruk, zelfs een paar dagen behoorlijk van de kaart. De gruwel die je kent uit films, boeken en andere verhalen, kwam toen plots wel erg dichtbij. Bij het binnenkomen van het fort, voelde ik lijfelijk de angst en dood om me heen kruipen. De duisternis en kilheid nestelden zich onmiddellijk onder mijn vel om daar de rest van de dag te blijven zitten. Ik kon toen moeilijk vatten waarom ik als enige van de klas dit zo ervoer. Mijn medescholieren dolden maar wat tijdens de rondleiding en ook dat werkte op m’n gemoed.

Waarom hield deze plek me zo in haar greep?

Ik keek dan ook met gemengde gevoelens naar mijn tweede bezoek. Zou het me weer zo naar de keel grijpen?

We vertrokken aan het station van Willebroek te voet, in stilte naar het fort. Onderweg vroeg ik me af hoe de tweede ontmoeting zou zijn. Plots, naast een kringloopwinkel, verscheen daar het fort. De alledaagsheid, de banaliteit van het geheel, was het eerste wat bij mij binnenkwam. Een plek met zo’n geschiedenis ligt daar doodsimpel langs een vrij drukke autoweg, met ook nog een Aldi en Delhaize op wandelafstand

De rondgang met de gids was informatief. Het voelde voor mij wel aan dat hij meer met scholieren op stap gaat dan met volwassenen. Maar het verhaal van het fort kruipt onder je huid, op welke leeftijd ook. In tegenstelling tot twintig jaar geleden, kon ik het nu wel verdragen.

Na de rondleiding was het tijd voor ceremonie. Op de plaats waar executies en ophangingen werden uitgevoerd, offerden wij kaarsen en wierook. Het was een zeer vertroostend en ontroerend beeld. Hoe iedereen zijn intenties daarbij uitsprak en hoe we in onze verscheidenheid toch één kunnen zijn.

Iets wat me die dag wel bezighield en ook op andere momenten, is de opsplitsing tussen slachtoffers en daders, tussen goed en kwaad. Een illusie die de gruwel draaglijker moet maken. Maar er is geen verschil tussen slachtoffer en dader. Hoe zou ik reageren in bepaalde situaties, zou ook ik een dader kunnen zijn? En het eerlijke, maar onthutsende antwoord is: waarschijnlijk wel. Ik weet het niet zeker maar ik durf in ieder geval het tegendeel niet te beweren.

Op een plek met zoveel kilte, leed, verdriet, pijn en onmenselijkheid in haar geschiedenis, voelde ik me erg menselijk, voelde ik me erg verbonden. Ik hoorde en genoot van de vogels die vrolijk floten. Vogels, die eerste keer, zo’n twintig jaar geleden, niet in mijn beleving hadden kunnen voorbijfladderen.

Een woord van dank aan Roshi Bernie Glassman die de praktijk van Bearing Witness heeft uitgedacht en vormgegeven, aan Roshi Frank om deze intense dag te begeleiden en aan Dorine en Patrice om het praktisch mogelijk te maken.

Bearing Witness, een krachtige praktijk.