interview met vertrekkend voorzitter Annie Schalkwijk, door Diana Vernooij

Annie Schalkwijk startte als verpleegkundige, werd docent verpleegkundige, studeerde natuurgeneeskunde en ademtherapie en had jarenlang haar praktijk daarin. Ze werkte tot haar zeventigste in een hospice. Sinds de oprichting in 2015 is Annie voorzitter van het bestuur van de Zen Peacemakers Lage Landen. Ze vertrekt nu als bestuurslid maar blijft als Zenpeacemaker actief

“Nog voordat ik in contact kwam met de Zen Peacemakers en zelfs nog voordat ik ging mediteren bij Zen Amsterdam, volgde ik de training Leven met sterven bij Irène Bakker die samen met Frank De Waele spiritholder is van de Zen Peacemakers Lage Landen. Ik werkte toen nog in het hospice als verpleegkundige. Enthousiast geworden deed ik bij haar meerdere trainingen en sesshins. Ik nam toevlucht tot het boeddhisme en werd actief bij de sangha van Nico Tydeman in Amsterdam. Toen André van der Braak een eigen sangha startte, ging ik met hem mee. Nico is een mysticus, André geeft een maatschappelijk georiënteerde uitleg van de dharma en zorgt voor interactie met de groep, ook in sesshins. André is geen Zenpeacemaker maar zit er dicht tegen aan. André zegt: ‘Respons geven is belangrijk – maar dat is voor iedereen anders. Jij weet van binnen wat jouw pad is.’ 

de straat op
“Uiteindelijk raakte ik betrokken bij de Zen Peacemakers toen ik in 2013 bij een meeting was met Zen Peacemakers over ongedocumenteerden bij Theo Miltenburg, coördinator van het Rotterdams Ongedocumenteerden Steunpunt. In de periode daarna werd ik actief in de daklozenopvang. Later ben ik, toen er noodopvangen in 2015 kwamen, met vluchtelingen gaan werken. Ik ging gesprekken met Frank aan en volgde studiedagen. Frank stuurde ons in Gent de straat op. Het zijn prachtige oefeningen: hoe leg je contact met iemand die je niet kent, hoe reageer je op afwijzing. We verzamelden ons ergens en deden een council. En dan tot slot gingen we de straat schoonmaken: dat is het verbindend element van de sangha met de wereld. Die community – daar word ik blij van. Ik zou tijdens een straatretraite jukai doen (het initiatieritueel) voor de Zen Peacemakers en was bezig met de voorbereiding. Toen vertelde Petra me dat Manu Grisar en Ton Lathouwers tijdens de eerste retraite van Joan Halifax in Cadzand jukai zouden doen bij de Zen Peacemakers en ze nodigde me uit mee te doen. Ik heb daar ja tegen gezegd. 

Achteraf was ik blij omdat Frank door ziekte niet bij de straatretraite was. Ik ben toen zelf met 2 andere vrouwen samen mijn eerste straatretraite gaan doen. Het meest belangrijke was voor mij om uit mijn comfortzone te komen. Het was koud en nat. Ik besefte dat ik wilde leren vragen om eten of geld zonder het te willen vastgrijpen. Als je denkt: ik móet ontbijten, dan kun je niet open vragen. Ook voor een afwijzing zei ik dank, ik leerde het genegeerd worden verdragen. Als je dan soms wel wat krijgt is dat een boeiende oefening. Ik raakte minder verkrampt, blijer, opener.  
Ik heb vooraf diepgaande gesprekken gehad met mensen die me vroegen wat we dan willen met zo’n straatretraite. Tijdens de retraite hebben we ook een paar daklozen gesproken, maar velen zijn niet nieuwsgierig naar ons. Wij zouden wat meer aandacht voor hén kunnen hebben, door bijvoorbeeld tijdens de retraite een opdracht mee te krijgen om in gesprek te gaan. Ik herinner me dat we tijdens een andere straatretraite door Brussel liepen en dat er een vrouw op een stoeprandje zat, voorovergebogen. Ik ging even naast haar zitten. Ze sprak Frans en dat spreek ik amper maar we keken elkaar aan en dat was veelzeggend. Toen ging ik gauw weer naar de groep toe, om hen niet kwijt te raken.“

sprong in het diepe
“Ik heb een aantal bearing witness-retraites gedaan waaronder het vrouwenkamp Ravensbrück, Auschwitz en Bosnië. Ik ontmoette daar onder andere Barbara Wegmüller Roshi uit Zwitserland. Tegelijk ben ik betrokken bij de Vrijzinnige geloofsgemeenschap De Kapel hier in mijn buurt. Ik ben daar welkom, en neem af en toe de meditatiebegeleiding waar. Ik ga soms mee voor in een dienst. Dat interreligieuze stuk vind ik heel boeiend. Met De Kapel heb ik samengewerkt aan het project Gast aan Tafel, een laagdrempelige manier om statushouders in contact te brengen met Nederlanders en omgekeerd. We hebben vanuit de Vrijzinnige geloofsgemeenschap ook twee keer bijgedragen aan het kerkasiel in de Bethelkerk in Den Haag. 
Ik heb nu een keer of drie bijgedragen aan De Nacht van de Vluchteling, waar we sponsorgelden ophalen voor vluchtelingenkampen in de wereld. Twee jaar geleden schreef ik over ons Syrische team dat ik coachte, in deze nieuwsbrief. Ik was toen erg onder de indruk over hoe dat voor hen was, als vluchtelingen. Je vangt een glimp op van hoe het is om op de vlucht te zijn en zoveel kilometers te lopen onder moeilijke omstandigheden. Dit jaar zal ik in de nacht van zaterdag 15 op zondag 16 juni de route van kamp Westerbork naar Groningen lopen. Kamp Westerbork is niet alleen een Durchgangslager geweest in de 2e Wereldoorlog maar is gebouwd als vluchtelingenkamp voor de Joden en was later onder meer een repatriëringskamp voor Indische en Molukse mensen. Ik ga nu deze route meelopen, 40 kilometer in de nacht. Net als een straatretraite of een bearing-witness retraite is het een plunge, zoals Bernie Glassman het noemde, een sprong in het diepe: uit je comfortzone de wereld in.“

in je hart geraakt
“De Zen Peacemakers Lage Landen is voor mij de plek waar we de Boddhisattvagelofte gestalte krijgt. We stellen onze definitieve verlichting uit totdat iedereen verlicht is. In de Zen Peacemakersbeweging richten we ons tot de meeste ontheemden, de verstotenen van de samenleving. Je hart moet geraakt zijn door die groepen mensen. Ik ben geraakt, ik wil met hen opleven. In de beweging organiseerden we een tijdje dagen met inleiders uit het veld en een luistercirkel. Ik heb ook een bijeenkomst rond ouderen georganiseerd. We hadden vier inleiders uitgenodigd die spraken over ouder worden en we hielden een councilcirkel, hier in de Kapel van de Vrijzinnige Geloofsgemeenschap. Het is de best bezochte middag die we georganiseerd hebben maar het heeft geen continuïteit gekregen. Het was kort, interessant en dan gaat ieder zijn eigen weg. Ik weet dat we soms zaaien en geen idee hebben wat er met de zaadjes gebeurt. We hebben er ook geen zeggenschap over. Ik vind dat het meest lastige vraagstuk: hoe geven we handen en voeten aan de continuïteit van onze Zen Peacemakersbeweging. 
Ik verlang naar een Zen Peacemakers community. Greyston en de Zen Peacemakersbeweging van Bernie Glassman was een sangha, leefgemeenschap, werkproject en maatschappelijk project ineen. Hier hebben wij allen ons eigen werk en privéleven, we wonen verspreid. Dat is een lastig gegeven om mee te werken als we de 3e intentie van de Zen Peacemakersbeweging vormgeven. We dragen allemaal individueel in ons eigen leven bij aan de maatschappij. Maar laten we als beweging toch vooral meer gaan betekenen dan individuele bewustwording en het volgen van boeiende cursussen!” 

waakvlammetje
“Sinds de oprichting in 2015 zit ik in het bestuur maar nu vertrek ik. Er zijn gesprekken met nieuwe bestuursleden. Ik wens het nieuwe bestuur een inspirerende periode toe. Ik ben geen bestuurder maar een netwerker op de vloer. Het past me beter om activiteiten te organiseren. Juist het vormgeven van die 3e intentie: liefdevolle actie die voorkomt uit niet-weten en erkennen wat is – daar zit de crux. Je zit tenslotte niet voor jezelf. Ik ben enthousiast begonnen met de organisatie van huiskamerbijeenkomsten maar dat heb ik niet goed aangepakt. Ik verlangde te veel naar die community. Wat mij zou inspireren is als wij met een groep Zen Peacemakers-vrijwilligers bijvoorbeeld bij het Leger des Heils bij zouden dragen aan de winteropvang in Utrecht of Amsterdam. Als Zen Peacemakerssangha zou het een experiment zijn om te zien wat kunnen bijdragen, meer dan als individuele vrijwilligers. Dat soort initiatieven vraagt niet eens veel tijd. De draden van ons web zouden we wat beter kunnen weven. In Zwitserland werkt Zenpeacemaker Barbara Salaam Wegmuller Roshi met vluchtelingen. Ze heeft er nu een Peacemakerhuis geopend. Ik zou met andere Zenpeacemakers samen willen gaan onderzoeken hoe zij dat heeft ingericht en hoe het werkt. 
Ja, het is confronterend en ik vraag me af hoe ik er mee kan leven dat ik geen zeggenschap heb over de impact van de Zen Peacemakersbeweging. Ik ben mijn droom niet kwijt maar ik bijt me er niet in vast – dat is ongezond. Laat ik het waakvlammetje van dat verlangen brandend houden en bij blijven dragen.”