de wake-up call van Kadir van Lohuizen – door Marijke de Groot

Met zijn foto’s en films brengt Kadir van Lohuizen de klimaatcrisis indringend en onontkombaar in beeld. Het is geen zonnig toekomstbeeld, maar ondanks de onheilspellende boodschap zijn zijn beelden een lust voor het oog. We bezochten met zeven mensen de fototentoonstelling ‘Het rijzend water’ in het Scheepvaartmuseum in Amsterdam.  

Hij duikt volledig in het thema, leeft een tijd ter plekke, praat met betrokkenen, onderzoekt en checkt feiten. Kadir van Lohuizen (1963) noemt zichzelf geen fotograaf, maar fotojournalist. Hij wil een verhaal vertellen, een verhaal over wereldproblematiek. Dat vraagt creativiteit en doorzettingsvermogen, vaak worden verhalen liever binnenskamers gehouden. Beelden zijn voor Kadir het middel om zijn verhaal te ondersteunen. Zo zette hij eerder al geweld tegen vrouwen, misstanden in de diamantindustrie en de wereldwijde impact van afvalstromen in de spotlights. Nu is de klimaatcrisis de rode draad in zijn werk. 

Voor ‘het rijzend water’ reisde van Lohuizen naar Groenland, Miami, New York, Kiribati, Marshall Islands, Fiji, Jakarta, Bangladesh, Papua Nieuw-Guinea, Panama en het Verenigd Koninkrijk om de impact van de waterstijging te onderzoeken en in beeld te brengen. Ook maakte hij foto’s in Nederland. Hij sprak met zowel beleidsmakers, bedrijven als de bevolking om verschillende perspectieven op de klimaatcrisis te belichten. De tentoonstelling toont de menselijke verhalen achter de ontluisterende statistieken. 

Ieder gebied heeft zijn eigen verhaal

Jakarta (2018). Een nieuwgebouwde zeewering is niet effectief, miljoenen mensen worden ‘beschermd’ door een kleine muur. Een gebied in het noorden van de stad is extra kwetsbaar voor zowel de zeespiegelstijging als verzakking. Door grondwaterwinning voor veel hoogbouw zinkt Noord-Jakarta ongeveer 25 centimeter per jaar. Als er niets gebeurt staat Jakarta tegen 2050 onder water. Een masterplan om dit te voorkomen is stopgezet. De regering overweegt om Jakarta naar een ander eiland te verhuizen. Het laat zich raden dat dat alleen de regeringsgebouwen en multinationals zal betreffen, de bevolking zal achterblijven. 

Miami: in 2017 veroorzaakt de orkaan Irma metershoge overstromingen: alle reden om daarna met deskundigen te beoordelen op welke manier dit in de toekomst voorkomen kan worden. De conclusie is duidelijk: onmogelijk. Het poreuze kalksteen waar de stad op gebouwd is zal het water altijd doorlaten, hoe hoog de dijken ook worden die je erboven op zet. En toch: de economische drive om te groeien gaat onverminderd door. Een makelaar zegt tegen Kadir: ‘waarschijnlijk hebben we nog één levenscyclus van hypotheken te verkopen’.

Vaak moet er een ramp gebeuren voor er daadwerkelijk actie komt. Zo ook de Watersnoodramp van 1953, een combinatie van een storm en springtij. Daar zijn de Deltawerken uit voort gekomen, maar ook In Nederland ontstaan er vanuit de andere kant moeilijkheden. We leven in een delta, dat wil zeggen dat als de zeespiegel stijgt, de rivieren niet meer kunnen afvloeien en daar komen schrikbarende prognoses uit. Het lijkt wel of de politiek hier de vingers niet aan wil branden. ‘Als je als politieke partij zou zeggen wat er werkelijk aan de hand is en wat de toekomstscenario’s zijn, ga je geen verkiezingen winnen’.

vijf over twaalf

Van Lohuizen: ‘Er is discussie over hoe je dit voor het voetlicht brengt, zonder dat mensen collectief depressief worden. Aan de andere kant is het ook tijd dat we gaan nadenken. Het is niet meer omkeerbaar, het enige dat we kunnen doen is vertragen. Met al onze technologieën en veiligheden zijn we de angst voor de zee kwijt. Bij andere zaken waar het gaat om veiligheid, bijvoorbeeld in het verkeer of luchtvaart, wordt er uitgegaan van wat er mogelijk zou kunnen gebeuren. Bij het klimaat doen we dat niet. Daar denken we dat het wel meevalt.’

Kadir van Lohuizen vraagt ook aandacht voor de humanitaire consequenties: ‘We maken nu een tweedeling tussen vluchtelingen uit een oorlogsgebied, en economische vluchtelingen, die voornamelijk uit Afrika komen. Maar er zijn veel mensen die hun land ontvluchten omdat het er door de klimaatverandering niet meer leefbaar is. Deze klimaatvluchtelingen worden niet benoemd, en zeker niet erkend.’ Ondanks alles is het nog steeds niet een breed gedragen probleem. Het kwartje wil maar niet vallen. Kadir van Lohuizen doet met zijn verhaal echter wel een indrukwekkende duit in het zakje. 

In onze reflectie op de tentoonstelling realiseren we ons vooral hoe lastig verandering is. Op wereldwijd niveau, waar economische belangen vaak sturend zijn, maar even goed dicht bij huis: welke kleine stapjes kunnen wij zelf maken. Of: welke stappen zijn wij bereid om te maken?