Of waar ‘not knowing’ zoal toe kan leiden
– door Dorine Esser –
Dat Maarten Olthof een ondernemende boeddhist is en Zen Peacemaker avant la lettre, is wellicht bekend. Hij was bijvoorbeeld vorig jaar op tv te zien in een half uur durende reportage over zijn voettocht naar Assisi, Zwerven met Franciscus. Hij publiceerde een lijvig literair verslag over zijn reis langs de belangrijkste boeddhistische bedevaartplaatsen Lopen in het voetspoor van de Boeddha (uitgeverij Ten Have). Het boek werd onlangs in het Engels vertaald onder de titel Go without Fear én werd verfilmd door de Amerikaanse documentairemaker met klinkende naam James Dean Conklin. Maar wat bijna niemand weet is dat Maarten als ecoloog verschillende projecten heeft opgezet in Nepal zoals scholen en ziekteposten. En dat hij tijdens zijn tochten door Nepal in het klein begint met liefdadigheidsacties ‘loving action’ voor de lokale gemeenschap.
Wat hij met de eerste ecologische school van Nepal heeft verwezenlijkt, overtreft echter wat mij betreft alles. “In een land waar er zo weinig aandacht is voor het milieu kan een levend voorbeeld als een ‘groene school’ aanzetten tot verandering.” Met dit in gedachten wordt in 1997 Stichting Vajra door Maarten opgericht. Enkele jaren later is de eerste ecologische school van Nepal een feit. Een spontaan uit het hart geboren droom werd werkelijkheid dankzij de onvermoeibare inzet van Maarten en het Nepalese team onder leiding van zijn goede vriend Ramkaji Paudel. Het ambitieuze motto van de school: ‘We make a difference!’ werd afgelopen zomer bevestigd door het winnen van de internationale Changemaker School Price . In nog geen 10 jaar maakte Vajra Academy vanuit het niets, vanuit ‘not knowing’, haar motto helemaal waar.
Net voor mijn terugkeer naar huis na mijn onvergetelijke maidentrip aan Nepal, lukt het om de Vajra Academy te bezoeken. Na een avontuurlijk taxirit word ik uiteindelijk verwelkomd door Udit Bhatta, een van de twee directeuren. De sympathieke Udit stelt voor me rond te leiden. Het uit vier verdiepingen bestaande gebouw met daarrond een flinke lap grond, huisvest een kleuter-, lagere- en middelbare school, een internaat, een grote speeltuin mét zonnewijzer, een biologische boerderij, een biogasinstallatie, een ecologische zonnestoomkeuken en drie koeien voor de melkvoorziening. Overal glunderende gezichten van jongens en meisjes in schooluniform die me met gevouwen handen begroeten: ‘Namasté!’
Samen met Udit begin ik de tour op het dak van de school waarop twee rijen parabolische zonnereflectoren staan. Ze voorzien de schoolkeuken op duurzame wijze van stoom om mee te koken. Ondertussen krijg ik meer uitleg over het ontstaan van de school. Er wordt met niets begonnen maar dankzij giften, de inzet van de Nepalese gemeenschap, expertise vanuit Nederland en Maarten’s vrijwillige inzet, krijgt het project steeds meer vorm. Eerst worden leerlingen individueel gesponsord. Zo kon Udit ooit dankzij Stichting Vajra zijn school afmaken. Hij werd leraar en verkeert nu in de uitzonderlijke positie een van de twee directeuren van de instelling te zijn waaraan hij zijn opleiding te danken heeft.
De school wordt opgericht dankzij ‘bearing witness’ in de vorm van uren praten, luisteren, brainstormen en zoveel mogelijk participatie van de mensen ter plaatse. Dankzij Maarten’s ervaring met de bouw van scholen in Nepal en zijn uitgebreide netwerk schieten experts te hulp, zoeken studenten van de TU Delft naar een geschikte locatie, wordt er een groen curriculum uitgedacht, een architect gevonden en wordt de school langzaam maar zeker zowel uiterlijk als inhoudelijk een feit. Er wordt gekozen voor een zo natuurlijk en rustig mogelijke omgeving op ongeveer 13 kilometer van het zwaar onder smog en overbevolking lijdende Kathmandu.
Udit straalt wanneer hij zegt dat The Vajra Academy zijn leven is. Hij ging meerdere malen op schoolbezoek in het buitenland om zich te laten inspireren. Maarten vertrouwt me toe dat de Nepalese leraren verbijsterd waren toen ze tijdens hun bezoek aan een Steinerschool in Nederland, getuige waren hoe kinderen naar eigen inzicht in een blok steen mochten hakken terwijl de leraar ernaast stond en slechts summier aanwijzingen gaf. Dat het mogelijk is om kinderen op die manier hun eigen creativiteit te laten ontdekken is een regelrechte eyeopener wanneer je onderwijs gewend bent dat er slechts uit bestaat als een spons op te nemen wat de meester voor de klas staat op te dreunen. De enige manier waarop er in Nepal wordt onderwezen.
De participerende, interactieve leermethode, het 2 Way System, van de Vajra Academy vloeit voort uit de ervaringen met nog onbekende buitenlandse leermethoden. Leerlingen worden aangemoedigd de leraren te bevragen en zelfstandig dingen uit te zoeken, te bedenken en te creëren. En er wordt niet gestraft maar gepraat om problematisch gedrag bij te sturen. Udit zegt trots dat hun leerlingen beter dan gemiddeld presteren op universiteiten en vervolgopleidingen.
In de klassen word ik enthousiast met een Engels versje door de jongens en meisjes begroet. Ik voel me van harte welkom op deze school en zie in de ogen van de kinderen dat ze het leuk vinden dat er bezoek is uit het buitenland. Fier dat ze op deze school mogen zitten die volledig zelf bedruipend is. Via een intern beurzenstelsel betaalt rijk hier voor arm. Ongeacht je kaste, sociale of economische status, je zit hier naast elkaar in de klas, eet hetzelfde eten en slaapt op dezelfde slaapzaal. Niet vanzelfsprekend in een land dat nog steeds door het kastenstelsel wordt verdeeld.
Uit alles blijkt dat er zeer gedegen over dit project is nagedacht. Zo is duurzaamheid alomtegenwoordig: in de ecologische moestuin, de duurzame stoomkeuken, de elektrische schoolbussen, in het leerplan en zelfs in de duurzame geperste stenen waaruit de school is opgetrokken. Maar ook het hart krijgt een plaats: gelijkwaardigheid en samenwerking staan hoog in het vaandel geschreven, naast zelfontplooiing vanuit nieuwsgierigheid, vriendelijkheid en compassie. Dit project is tot stand gekomen door rekening te houden met elkaar én met de noden en mogelijkheden van het uit zijn krachten groeiende Nepal.
Vajra Academy is een prachtig samengaan van geest en hart, ideaal en werkelijkheid. Zonder betutteling opgezet, maar in liefde en aandacht gegroeid met een voor alle betrokkenen bekrachtigend effect.
Wat mij betreft een monument van de 3 leefintenties: ‘not knowing, bearing witness en loving action’.
De boeddhisten hebben hier een woord voor: Sadhu! Excellent!
Op een rijtje
1997 Oprichting Stichting Vajra
1998 Oprichting Vajra Foundation Nepal Trust
2007 Voltooiing van het ecologisch opgezette 4 verdiepingen tellende schoolgebouw
2011 Voltooiing van het hostel/internaat met slaapvertrekken
2017 Aanvang uitbreiding met derde vleugel
300 leerlingen bestaande uit jongens en meisjes
100 jongens en meisjes maken gebruik van het internaat
Kleuter-, lagere en middelbare school
Eigen curriculum geïnspireerd op o.m. Steineronderwijs, vastgelegd in de 7 Key Points:
- Samenwerking en creativiteit
- Leiderschap
- Empathie en sociale actie
- Milieu en ecologie
- Niet straffen maar spreken
- Interactief onderwijs, het 2 Way System, gericht op zelfontplooiing en zelfstandigheid, met persoonlijke aandacht voor iedere leerling
- De staf volgt trainingen en school en leerkrachten worden jaarlijks geëvalueerd
Grote speelplaats met speeltuig (schommels, glijbanen, basketbalveld…)
Biologische groentetuin
Elektrische schoolbussen
Ecologische stoomkeuken (eigen energievoorziening)
Biogasinstallatie
Toekomst: inmiddels is begonnen met de bouw van een derde vleugel met extra klaslokalen voor 180 leerlingen. In 2020 is de derde en laatste uitbreiding gepland.
Oktober 2014 bezocht Roshi Joan Halifax The Vajra Academy en was net als ik diep onder de indruk: “Vajra Academy, with its amazing solar setup, is a great project for young people!”
Vajra Academy is zelfvoorzienend. Stichting Vajra betaalt mee aan de bouw van de school en verstrekt beurzen aan kansarme leerlingen. Donaties zijn belastingaftrekbaar omdat Stichting Vajra de ANBI-status heeft.
