Herinneringen van Irène Bakker aan haar dharma’grandpa’ Bernie Glassman
Irène Kaigetsu Kyojo Bakker is spiritholder van de Zen Peacemakers Lage Landen en zenlerares van Zen Spirit. In de Verenigde Staten ontmoette ze Bernie Glassman bij haar beide leraren. In de Zen Spirit sangha zijn twee memorial services gehouden ter herinnering aan Bernie Glassman.
Bernie zei met een knipoog: “When are YOU going to sit there?”. Dat was eerste ontmoeting met Bernie in Kanzeon Zen Centrum in Salt Lake City, waar ik als leerling en monnik van Genpo Merzel Roshi vanaf 1995 resident was. Nadat Maezumi Roshi – de leider van de White Plum Asangha – in mei 1995 was overleden, wilden zijn opvolgers een keer per jaar bij elkaar komen. Deze traditie wordt nog steeds in ere gehouden en meestal wordt er ook een memorial service voor Maezumi Roshi gedaan. Als die bijeenkomsten in Salt Lake City waren moest ik als gastenmeester goed voor iedereen zorgen. Ik kwam Tetsugen Glassman Roshi (Bernie), de eerste opvolger van Maezumi Roshi, een van die dagen tegen bij de dokusankamer, waar de persoonlijke gesprekken met de leraar worden gehouden. Toen hij mij dit zo vroeg stamelde ik dat ik nog lang zo ver niet was en waarschijnlijk nooit. Maar hij heeft toen een zaadje gezaaid. Soms denk ik daaraan, als ik persoonlijke gesprekken met leerlingen heb.
Auschwitz
Niet lang daarna, in 1996, nam ik deel aan de 2e internationale 5-daagse interreligieuze Auschwitz retraite, die door Bernie Roshi is begonnen. Bernie (toen nog Tetsugen Roshi) was daar met zijn kinderen Alisa en Mark, zijn vrouw Jishu, Joan Halifax en Kazuaki Tanahashi. Tijdens council op de eerste avond was de vraag: “Waarom ben je hier?’ Ik zei eerlijk en wat beschaamd dat ik dat niet wist, maar dat ik simpelweg voelde dat ik moest gaan. Ik wist toen nog niet dat not knowing bij de Zen Peacemakers zo’n goed antwoord was. Want toen Bernie samen met zijn overleden vrouw Jishu Holmes, Joan Halifax en Enkyo O’Hara in 1994 de Zen Peacemakers oprichtte, formuleerden zij de drie intenties van de Zen Peacemakers: Not Knowing / niet-weten, Bearing Witness / erkennen wat is, en daar uit voortkomend: Loving Action/ liefdevolle actie. Geniaal in zijn eenvoud werd het voor mij een leidraad in mijn leven.
all opinions
Ik heb Bernie vaak meegemaakt als hij les gaf in Upaya Zen Center, het centrum van Joan Halifax Roshi in Santa Fe, VS, mijn tweede leraar. Soms stak hij alleen zijn hoofd om de hoek van de zendo-ingang en dan zagen de wachtende aanwezigen vooral een clownsneus en zijn ondeugende ogen. Ernst, gedrevenheid, compassie en lichtheid waren in balans bij zijn talks en daarbuiten.
De laatste keer dat Joan Halifax bij Bernie was vroeg ze hem wat hij nog wilde meegeven aan zijn leerlingen. Bernie zei: “That’s an easy one: It’s all opinions. Everything you hear or think is an opinion. If you think it is anything other than an opinion you are fooling yourself“. Zijn met New Yorks accent uitgesproken “It’s just my opinion, man!” herinner ik een als geweldige aansporing. Het helpt me als ik weer eens denk het beter te weten, mijn gelijk wil halen. Hoe zou de wereld er uit zien als iedereen kon beseffen dat het vaak maar om een mening gaat en niet om ‘De Waarheid’? Hoeveel makkelijker kunnen we dan relativeren, zodat er ruimte en lichtheid komt.
rouw
De meest dierbare herinnering aan Bernie die ik heb was ook in Santa Fe. Bernie en Jishu hadden een huis gekocht aan de andere kant van het park dat aan Upaya Zen Center grenst. Ze woonden er nog maar net toen Jishu overleed. Ik liep met een bezwaard hart door het park een paar maanden na haar overlijden en vroeg of ik even langs mocht komen om hem te condoleren. Bernie nodigde mij uit naast hem op de bank te komen zitten en vroeg of ik wat foto’s wilde zien? Ik weet niet meer hoe lang wij daar samen zaten. Stiltes, tranen, glimlach bij foto’s van Jishu tijdens haar leven en de mooie afscheidsrituelen. Soms vertelde hij, soms keken we samen zwijgend naar al die herinneringen en momenten. Rauwe rouw! Ik kende Bernie nog niet zo goed, maar voelde me diep met hem verbonden, dichtbij, intiem.
sigaar
In de Zen Spirit sangha hebben we twee memorial services gehouden voor Bernie Roshi. Tijdens het zenweekend een week na zijn overlijden lag er bij de food offering op het altaar ook een sigaar. Aan het begin las ik het gedicht van Merrit Malloy voor, dat ik zo bij hem vond passen en dat tijdens de Auschwitz retraites soms wordt voorgelezen.
Ik ken niemand die zo volkomen natuurlijk vanuit de eenheid van alle dingen leefde als deze bijzondere Mensch Bernie. Immens dankbaar ben ik voor zijn voorbeeld en voor alles wat hij heeft nagelaten.
The dharma continues to flow, generation after generation!
When I die, give what’s left of me away
to children and old men that wait to die.
And if you need to cry,
cry for your brother walking the street beside you.
And when you need me, put your arms around anyone
and give them what you need to give me.
I want to leave you something,
something better than words or sounds.
Look for me in the people I’ve known or loved,
and if you cannot give me away,
at least let me live in your eyes and not in your mind.
You can love me best by letting hands touch hands,
and by letting go of children that need to be free.
Love doesn’t die, people do.
So, when all that’s left of me is love,
give me away.
Merrit Malloy
- Foto’s:
– Bernie en Joan en Irène in Upaya Zen Center
– Bernie, Joan, Irène en Kazuaki Tanhashi
– Bernie tekent zijn boek ‘De dude en de zenmeester’ in Kamp Westerbork
(foto Harry Aaldering, 2014)
– Altaar Memorial Service voor Bernie Glassman Roshi bij Zen Spirit