Ik deed niets, ik zat alleen maar te kletsen

het engagement van Petra Hubbeling, interview door Diana Vernooij

Petra Hubbeling stond met Frank De Waele aan de wieg van Zen Peacemakers Lage Landen. Zij werd voorzitter van de stichting en neemt nu, na 8 jaar afscheid. In het interview vertelt ze over haar weg bij de Zen Peacemakers. 

Het was in 2011 dat Bernie Glassman een lezing gaf in de sangha van Frank De Waele roshi in Gent. Met een aantal Nederlanders besloten we hier naar toe te gaan. Aan het eind van Bernies lezing volgde een council over Auschwitz. Een groep leden van de Gentse Zensangha was het jaar daarvoor naar een Zen Peacemakers retraite in Auschwitz gegaan met Frank en Bernie. Zij deden nu samen een council waar wij bij konden zijn. Deze council maakte een diepe indruk op mij.

Auschwitz kun je je niet voorstellen, en de retraite had hen in contact gebracht met de verschrikking. 

In november 2011 ging ik mee naar de retraite in Auschwitz en dat was een van mijn meest krachtige retraites ooit.

eyeopener

Auschwitz leert je dat je zowel het goede als het kwade in je hebt: de Hitler in jezelf. Dat was een eyeopener. Mijn eigen vader heeft met zijn moeder in een Jappenkamp gezeten, daar werd nooit over gesproken. De retraite maakte me nieuwsgierig naar wat mijn familie meegemaakt had. Door de retraite kreeg ik iets mee van hoe het is te leven in een kamp. Ik hoorde mensen vertellen over dingen die ik herkende in de reacties van mijn vader. 

In Auschwitz bezochten we een tentoonstelling van de Poolse kunstenaar Marian Kołodziej (1921-2009) die een van de eerste gevangenen was van Auschwitz. Hij zat bijna 5 jaar in het kamp en heeft het overleefd. Hij praatte er nooit meer over tot hij een hersenbloeding kreeg. Daarna heeft hij dag en nacht getekend wat daar gebeurde. Mijn vader is aan een hersenbloeding overleden. Ik vraag me af wat er was gebeurd als hij niet zou zijn overleden.

De bearing witness retraite geeft je meer idee wat het betekent dat er 6 miljoen mensen zijn omgebracht. Dat getal wordt ineens immens. Auschwitz was mijn eerste bearing witness retraite en zo kwam ik met de Zen Peacemakers in contact.

In 2012 ben ik voor de tweede keer meegegaan. Frank was er dit keer ook weer bij. Aan het eind van de retraite, we waren al op het vliegveld, heb ik Frank gevraagd of hij niet een Zen Peacemakers beweging voor Nederland en België wilde oprichten. Dat wilde hij en in juni 2013 hadden we onze eerste formele vergadering. In september 2013 kreeg ik samen met 3 anderen de eerste officiële Zen Peacemakers precepts, aan het einde van een straatretraite in Brussel. In november organiseerden we onze eerste bijeenkomst, die druk bezocht werd. 

2013 was ook het jaar dat ik voor het eerst voor 3 maanden naar de VS ben gegaan. Ik trok langs verschillende zencentra, waaronder Upaya van roshi Joan Halifax en Los Angeles Zen Centrum, beide in de lijn van de Zen Peacemakers. Er was ook een kleine reünie van degenen die naar Auschwitz waren geweest.

ondernemingszin

Ik was leerling van Nico Tydeman roshi, in mijn beoefening was ik niet geëngageerd. Bij Nico is zitten contemplatief. Ik kwam uit een servicegericht beroep, vond het verbazingwekkend hoe de mensen zelf hun weg maar moesten zien te vinden. Niemand die ze verwelkomden. Bij Bernie vond ik een ander gemeenschapsgevoel. Ik was ook onder de indruk van de Greyston Bakery, die Bernie heeft opgericht om daklozen aan werk te helpen. Ik wilde ook zoiets in Nederland doen: mijn ondernemingszin met beoefening combineren en met maatschappelijk actief zijn. Mijn idee was ambitieus: met een goede groep mensen gezamenlijk een maatschappelijk betrokken onderneming opzetten, het werk als beoefening van de sangha. Ik dacht aan iets met mensen met een storing in het autistisch spectrum die moeite hebben om mee te komen in maatschappij. In Sillicon Valley werken veel mensen met autisme, hun scherpe gerichtheid maakt hen goed in de systematiek van ICT. Zij zouden dan applicaties kunnen leren bouwen, gericht op een goed doel. En dan het liefst voor mensen met autisme mét gedragsproblemen.

Ondertussen heb ik ervoor gekozen om voor Upaya te gaan werken. De opleiding van boeddhistisch geestelijk verzorgers in Upaya sprak me aan ik volgde de opleiding, leerde er veel van en vanaf 2017 werd ik gevraagd de organisatie te gaan doen. De afgelopen jaren was ik steeds 3 maanden daar en dan weer 3 maanden hier, dankzij mijn toeristenvisum. Deze manier van leven beperkte me om grootse initiatieven te nemen in Nederland.

contact

Door mijn betrokkenheid bij de Zen Peacemakers ben ik zachter geworden, minder oordelend. Niet-weten is een moeilijke beoefening, ik zit nog zo snel in mijn oordeel. Ik was een behoorlijke zwart-wit denker. En ik ben tijdens mijn zwervend bestaan, toen ik geen huis meer had, meer vrijwilligerswerk gaan doen> Toen ik nog betaald werkte deed ik dat nooit. Ik heb vrijwilligerswerk gedaan voor Hospice de Liefde dat toen nog in oprichting was en mijn werk voor de Zen Peacemakers is ook vrijwilligerswerk.

De straatretraites van de Zen Peacemakers vind ik de retraites met de meest impact. Die beoefening komt het meest binnen. De dagen van je straatretraite ben je dakloos en je leeft op straat zonder geld en zonder telefoon en spullen – alleen een rugzak met slaapzak. Natuurlijk, je kunt er zo uitstappen, maar op dat moment doe je dat niet. Je hebt te accepteren wat de straat van plan is met je. Je moet je overgeven aan de straat en erop vertrouwen dat de straat het goede met je voorheeft.

Tot nu toe is het altijd goed gegaan, maar iedere keer vind ik het weer spannend om eraan te beginnen. Maar alle angsten die ik van tevoren heb, komen nooit uit. Het is vooral mijn omgeving die me angst aanpraat waardoor ik me afvraag of ik onverantwoorde dingen doe. Maar eigenlijk heb ik mij nog nooit bang gevoeld tijdens een straatretraite.

Een keer, in Sante Fé (de stad waar Upaya is gevestigd) sliepen we in een dug-out van een football-veld. Vlakbij vond een drugsdeal plaats. Er ontstond een hele agressieve situatie – toen heb ik me ongemakkelijk gevoeld. Maar je weet, thuis kan er ook van alles gebeuren.

Het geweldige aan een straatretraite is dat je je onderdompelt in een onbekende situatie. Het is een hele mooie beoefening van niet-weten en erkennen wat is. Dat ervoer ik ook toen we naar de vluchtelingenkampen in Griekenland gingen. Wat komt er naar voren? Een deel van de groep schoot meteen in de hulpmodus en ik moest moeite doen om bij niet-weten blijven. Ik deed niets, ik zat met de mensen te kletsen. Toen was ik er onzeker over maar achteraf ben ik blij dat ik alleen maar contact heb gemaakt. In Calais was ik in het kamp waar zo’n 10.000 mannen waren. Dan is het niet zo verstandig om in een caravan te blijven slapen. Ik heb daar in hotels en Airbnb’s geslapen met anderen. Zo kon ik ’s avonds nog online werken in Calais. Ook in dat vluchtelingenkamp heb ik alleen maar contact gemaakt. 

Er zijn mensen waar ik nog steeds contact mee heb. Ik ga af en toe naar Duitsland naar een Syrisch gezin dat ik in Griekenland heb ontmoet en blijf er dan slapen. Ik ben deel van de familie. Ik slaap bij de dochter op haar kamer en merkte dat dat meisje van 12 nog steeds nachtmerries heeft. Dat weet je niet als je je niet onderdompelt. Wachten met je actie, eerst niet-weten, dan erkennen was is – dat vind ik mooie vormen van beoefening.

hands-on

Op dit moment werk ik in de VS aan het opzetten van Bread Loaf Mountain Zen Community (BMLZC), een zencommunity in Vermont onder leiding van sensei Joshin Byrnes, een dharma-opvolger van Joan Halifax roshi en zeer betrokken bij de intenties van de Zen Peacemakers. Samen met Eve Marko roshi, de weduwe van Bernie Glassman roshi, is hij betrokken bij het opnieuw vormgeven van de Zen Peacemaker Order. Ik ben bestuurslid van BLMZC, doe de administratie en een deel van de training. We zijn met 4 residents, een kleine sangha maar zeer geëngageerd. Met BLMZC brengen we 2 keer per week met een foodtruck zelf gekookte maaltijden rond bij daklozen. We hebben een tweejarige opleiding Community Engaged Buddhism; dat is een hands-on opleiding. Een appartement naast het centrum hebben we ingericht als een klein hospice. Nu wordt er een dakloze vrouw verpleegd door haar moeder en hulpverleners. We gaan vrijwilligers opleiden en hopen het hospice structureel te maken.

Ik denk dat een organisatie beter loopt als er een leraar aan verbonden is. Als een groepje beoefenaren iets opzet, zoals bij Zen Peacemakers Lage Landen, komt het lastiger van de grond.

Mensen komen toch vooral voor een leraar. Daar waar Upaya vooral een oefencentrum en trainingscentrum is voor boeddhistische beoefenaars, is BLMZC veel meer een centrum dat “de wijk” intrekt. Het geëngageerde werk voor de daklozen wordt bij Upaya vooral door betrokken vrijwilligers van de lokale sangha gedaan. Bij BLMZC is het een onderdeel van onze beoefening, zowel voor residents als voor de lokale sangha.

Mijn werk is het afgelopen jaar overigens geheel online geweest. In maart 2020 ben ik vervroegd terug gekomen uit de VS en ik kan pas weer terug als ik alle inentingen heb en de VS weer open gaat voor toeristen. Doordat ik administratief veel werk heb aan de 3 organisaties kom ik niet toe aan mijn eigenlijke beoefening: zitten, dat is toch het allerbelangrijkste, en bearing witness. En gewoon een stevig boek lezen, dat komt er nu ook niet van. Door het jaarprogramma Opstaan uit witte stilte heb ik niet de tijd zelf rustig een heel boek te lezen. Hapsnap blader ik door de boeken heen. Ik ben toe aan meer rust.

stempel

Ik neem afscheid van het bestuur van de Zen Peacemakers Lage landen met bloedend hart. Ondertussen blijf ik deelnemen en doorgaan met dingen organiseren. Stoppen als voorzitter van Zen Peacemakers betekent niet dat ik stop met de Zen Peacemakers. Misschien is het voor de organisatie goed dat ik ga, er moet nieuw bloed binnenkomen. Nu staat mijn stempel op de Zen Peacemakers en ik hoop dat er mensen komen met een nieuwe kijk op Bearing Witness. 

De Zen Peacemakers Lage Landen is een organisatie geworden waar deelnemers meedoen aan activiteiten en trainingen die door het bestuur worden georganiseerd. Dat is prima, maar mijn eigen ambities met de Zen Peacemakers zijn niet uitgekomen. Ik had gehoopt dat mensen maatschappelijke activiteiten in een eigen community zouden oppakken, anderen om hulp zouden vragen en samen in een beoefening werken aan een langdurig project.

Ik hoop dat we meer bearing witness retraites en acties aangaan. Dat is een nog niet ingeloste belofte. De vraag die me bezig houdt is deze: “Is het mogelijk om tot geëngageerde en structurele actie te komen?” Ik zie het gebeuren bij individuele mensen in hun leven, maar niet bij de Zen Peacemakers als organisatie. En de vraag: “De actie die voortkomt uit niet-weten en erkennen wat is, wat is dat als het niet het bekende liefdadigheidswerk is?”

Filmmaakster Ulrike Helmer maakte een documentaire van Petra en haar Zen Peacemakerswerk: “Onder de hemel is men thuis”. De documentaire is te zien bij:  https://tvblik.nl/de-boeddhistische-blik/onder-de-hemel-is-men-thuis.