Geëngageerd boeddhisme

 Kōbō-Daishi (774–835, founder of Shingon Sect):
‘We can tell the depth of a person’s enlightenment by
how they serve others’.

Dit artikel verscheen eerder in het Zen Spirit Magazine

Verbeter de wereld begin bij jezelf.

Geëngageerd boeddhisme, is een pleonasme wordt er vaak gezegd. We zitten als boeddhistische beoefenaars op het kussen om compassie en mededogen te ontwikkelen en om dat uit te spreiden over de wereld. Dat is geëngageerd bezig zijn.

In mijn omgeving ken ik veel geëngageerde boeddhisten die dat in alle stilte en op hun eigen wijze doen. Mantelzorger, vrijwilliger in een hospice of bij een daklozenorganisatie, zich inzettend voor het milieu of voor het welzijn van dieren, betrokken bij de gehandicaptenzorg enz. Geëngageerd boeddhisme ten voeten uit.

Toch hoor ik ook vaak geluiden dat boeddhisten zo weinig aan sociaal engagement doen. Als ik doorvraag is meestal de redenering dat er geen boeddhistische organisaties zijn die geëngageerd bezig zijn zoals we in de andere religies zien. En inderdaad, Nederland kent geen boeddhistische organisaties die zich georganiseerd hebben rond sociale actie. En kleine speurtocht levert niet veel op. Wel initiatieven van individuele boeddhisten maar geen boeddhistisch engageerde organisaties of structureel georganiseerde sociale acties vanuit de Nederlandse sangha’s. De stichting Leven in Aandacht van Thich Nhat Hahn besteedt wel aandacht aan geëngageerd boeddhisme, maar op individeel niveau.
Er zijn wel een aantal, door Nederlandse boeddhisten geïnitieerde, projecten in het buitenland te vinden; waaronder de stichting Vajra die zich inzet voor educatie, ecologie en ondernemerschap in Nepal, de stichting Muktinath die de Tibetaans-boeddhistische Muktinath-nonnen ondersteunt in de Nepalese Himalaya bij het instandhouden en beheren van Muktinath-Chumig Gyatsa. En zo zijn er nog een aantal van dergelijke stichtingen. Maar op Nederlandse bodem ontbreekt het aan boeddhistisch geëngageerde initiatieven.

Boeddhisme is activisme

David Brazier ziet het in zijn boek ‘Het nieuwe boeddhisme’ anders; boeddhisme is activisme, te veel boeddhisten zijn bezig met hun eigen verlichting en hebben maling aan de rest van de wereld. De Boeddha was een radicale criticus van de maatschappij, hij gaf een visie van een nieuwe sociale orde die radicale en economische verdeeldheid overstijgt.
Brazier betoogt dat een sociaal geëngageerd boeddhisme een veel gezondere theoretische basis nodig heeft – een die gebaseerd is op de oorspronkelijke intenties van de Boeddha.

Regelmatig verblijf ik in de VS waar boeddhisme als activisme veel gebruikelijker is.
De Buddhist Peace Fellowship is een internationale organisatie van geëngageerde boeddhisten, met als slogan Cultivating Compassionate Action. Ze voeren geweldloze actie voor een rechtvaardiger samenleving en voor het milieu. Hun hoofddoel is vrede, dus ook in conflictgebieden als Birma en Tibet zijn ze actief. De meeste leden van de Fellowship zijn zenboeddhisten. Zij willen boeddhistische begrippen als interdependentie, non-dualiteit en geweldloosheid inbrengen in sociale bewegingen.

Een andere geëngageerde organisatie is One Earth Sangha. De missie van de One Earth Sangha is het bevorderen kennis over en het inspelen op klimaatverandering en andere bedreigingen voor onze leefomgeving. Dit doen zij onder andere door onderwijs en duurzaam wonen te stimuleren. Maar ook door actie te voeren tijdens demonstraties voor het klimaat.

Robert Thurman was één van de boeddhisten die tijdens Occupy Wallstreet zijn stem liet horen. Boeddhistische leraren ondertekenden een open brief om de occupy beweging te ondersteunen.

Ook de bewoners en leden van de lokale sangha van een Zen Centrum als Upaya waar ik als resident verblijf gaan regelmatig “de straat op” om te protesteren.

Zen Peacemakers

Een andere groep geëngageerde boeddhisten kent ook zijn oorsprong in de Verenigde Staten.
De Zen Peacemakers zijn in 1997 opgericht door Bernie Glassman, Sandra Holmes (✝)
Genro Gauntt, Joan Halifax, Eve Marko, Wendy Nakao, en Pat O’Hara. Deze oprichters zijn op diverse plaatsen in de VS actief als Zen Peacemaker.
Vijf jaar later in 2002 worden de Zen Peacemakers opgericht in Europa. Frank De Waele is één van de oprichters van de Europese Zen Peacemakers. De Europese Zen Peacemakers zijn momenteel actief in België, Polen, Zwitserland, Italië, Frankrijk, Spanje en Portugal en sinds juni 2013 zijn de Zen Peacemakers actief in de Lage Landen (Nederland en België).

De Zen Peacemakers Lage Landen zijn opgericht door een aantal Nederlandse en Belgische deelnemers aan de Auschwitz Bearing Witness Retraite. Samen met spiritholder Frank De Waele Roshi is er besloten om meer actief in Nederland en België het geëngageerde boeddhisme vorm te geven.

De individuele leden van Zen Peacemakers Lage Landen dragen hun sociale engagement zowel als vrijwilliger als professioneel uit op verschillende terreinen. Op het moment werken de Zen Peacemakers allemaal nog op individuele basis. Er wordt wel gedacht om meer gestructureerd en georganiseerd activiteiten te ontwikkelen maar groei van de Zen Peacemakers Lage Landen is daarvoor noodzakelijk.

Iedereen (ongeacht religie of traditie) is welkom bij de Zen Peacemakers en kan deelnemen aan onze bijeenkomsten, retraites en activiteiten. Om toevlucht te nemen als Zen Peacemaker Lage Landen zijn er 2 voorwaarden:

• je zet je in als vrijwilliger voor mensen in een sociaal isolement, het milieu of andere sociaal geëngageerde thema’s
• je volgt een straatretraite (één van de belangrijke retraites van de Zen Peacemakers.

Op het moment hebben er 10 Zen Peacemakers toevlucht genomen (waaronder Ton Lathouwers). Frank De Waele roshi en Irène Bakker sensei hebben transmissie ontvangen in de Zen Peacemakers lineage.

We zijn nu anderhalf jaar verder en beginnen we een beetje vorm te krijgen. We zijn nog steeds (onder)zoekende maar vinden langzaam ons pad.

Wat doen we allemaal?
Centraal in al onze activiteiten en vrijwilligerswerkzaamheden staat sociaal actie. We werken met stervenden, daklozen, verslaafden, gevangenen, ongedocumenteerden, gehandicapten en mensen in een sociaal isolement, maar we zetten ons ook in voor het milieu.

Om elkaar te ondersteunen bij ons Zen Peacemakerswerk komen we met enige regelmaat bij elkaar. We werken aan een “opleidingstraject” om de intenties van de Zen Peacemakers in ons werk en leven te kunnen integreren. Trainingen en individuele contacten vormen daarvoor de basis. En iedereen is vrij om deze te initiëren en/of bij te wonen.

Daarnaast organiseren we verschillende Bearing Witness retraites en bijeenkomsten, variërend van de straatretraite, tot bezoeken aan kampen en kazernes die een belangrijke rol hebben gespeeld in de Tweede Wereldoorlog, maar ook een retraite naar Lampedusa in Italië maakt onderdeel uit van de Bearing Witness.

We zijn bezig met een reeks van bijeenkomsten over “Hoe spiritueel omgaan met:

• (chronische) ziekte en pijn
• ouder worden
• ecologie
• enz “

En daarnaast verzorgen wij op uitnodiging kennismakingsbijeenkomsten met de Zen Peacemakers en haar werkwijze in verschillende delen van Nederland en België.
30 mei aanstaande organiseren wij een open dag in Leeuwarden om Noord Nederland kennis te laten maken met onze sangha.

De centrale waarden van de Zen Peacemakers zijn:

• Onze drie intenties:
• actie voortkomend uit niet-weten en erkennen wat is (action) voor jezelf en voor anderen
• erkennen wat is (bearing witness) ten aanzien van de vreugde en het lijden van de wereld
• niet-weten (not-knowing): het loslaten van vaste ideeën over jezelf en het universum

• Het minimaliseren van ons eigen lijden en het lijden van anderen
• Het zien dat alle dingen inclusief zijn
• Vernieuwing, creativiteit en experimenten
• Het onderzoeken van vaardige middelen
• Peer Governance
• De 4 verbindingen die wij nastreven zijn:
• geweldloosheid en eerbied voor het leven,
• solidariteit en een rechtvaardige economische orde,
• verdraagzaamheid en een leven gebaseerd op waarachtigheid, en gelijke rechten en partnerschap tussen mannen en vrouwen,
• zorg en verantwoordelijkheid voor de aarde

In bijna alle Zen Peacemakers bijeenkomsten werken wij met council cirkels (een manier van communiceren waarbij alle deelnemers gelijk zijn, in een cirkel zitten en luisteren en spreken vanuit het hart met behulp van een talking piece).

Heb je interesse in ons werk of wil je mee doen met onze activiteiten stuur dan een email naar info@zenpeacemakers.nl

Petra Hubbeling
Coördinator Zen Peacemakers Lage Landen
Resident Upaya Zen Center