Zen Heart Sangha zet zich in voor ongedocumenteerden

Harriet Marseille vertelt hoe geëngageerd boeddhisme in de praktijk er uit ziet.

‘Ga eens praten bij het Wereldhuis!’ raadde Gerard van der Zandt me deze zomer aan toen ik met hem praatte over de eventuele mogelijkheden voor onze Haagse Zen Heart Sangha om incidenteel eens een activiteit te organiseren voor uitgeprocedeerde asielzoekers.

Het Wereldhuis is een project van Stad en Kerk (STEK) en fungeert als advies- en informatiecentrum voor ongedocumenteerde migranten in Den Haag. Er zijn naar schatting 10.000 tot 20.000 Europese en niet-Europese ongedocumenteerde migranten in Den Haag. Deze mensen wordt door het Wereldhuis, in de Julianakerk in Transvaal, een huiskamer geboden waar zij elkaar kunnen ontmoeten en terecht kunnen voor hulp bij (praktische) juridische, medische en psychosociale problemen. Het kan gaan om slachtoffers van mensenhandel, mislukte huwelijksmigranten, uitgeprocedeerde asielzoekers, irreguliere (arbeids)migranten, mensen met gezondheidsproblemen, ex-alleenstaande minderjarige asielzoekers of niet-rechthebbende EU-burgers.

Het Wereldhuis organiseert diverse activiteiten:
–  Inloopspreekuur (2 keer per week, en tussendoor incidentele afspraken)
–  Thema-maaltijd-avonden
–  Vrouwengroep (maandelijkse bijeenkomsten op de zaterdagmiddag voorafgaand aan de laatste woensdag van de maand )
–  Jamproject (Wekelijks op maandag bakken mannen koekjes voor diverse instellingen. Dit project biedt mannen een dagbesteding en uit de opbrengst ontvangen zij een bijdrage).

In het gesprek met Maria, die op dat moment interim coördinator was van het Wereldhuis, werd me duidelijk dat er vooral behoefte was om iets te doen rond het thema stress. En het leek haar leuk als we over dat thema een of meer workshops konden geven aan de vrouwengroep. Deze groep komt vooral naar het Wereldhuis voor de gezelligheid dus het moest wel een beetje speels zijn. In principe zouden ze er allemaal Nederlands moeten spreken maar hun kennis van de taal is wel erg beperkt. Afhankelijk van het weer komen er meestal tussen de 5 en 20 vrouwen naar de maandelijkse middagen toe. Deze vrouwen zijn met deze middagen enorm geholpen. Ze komen ermee uit hun isolement, worden ook assertiever. De mannen hebben al aangegeven ook een mannengroep te willen, om de vrouwen nog aan te kunnen!

We spraken af dat ik zelf de aftrap zou geven met een workshop over hartcoherentie. Dat is een biofeedback instrument, waarbij je via de laptop rechtstreeks kunt kijken naar de stressresponse van het hart. Ik sprak af dat ik hier op 20 september, op de eerste bijeenkomst na de zomervakantie, een workshop over zou komen geven.

Op de betreffende zaterdagmiddag was het erg rustig in de Julianakerk, met slechts drie volwassen migranten vrouwen, twee kleine kinderen, twee middelbare school-kinderen en twee vrijwilligers van het Wereldhuis. De van tevoren gevraagde beamer bleek er niet te zijn dus het was een beetje improviseren. Maar dat maakte de sfeer alleen maar gemoedelijker. De vrouwen hingen aan mijn lippen. Het filmpje waarmee ik begonnen was, waarin 2 keer eenzelfde opname van een taxirit door New York werd getoond maar met verschillende achtergrondmuziek, begrepen ze onmiddellijk. Die akelige muziek van de eerste halve minuut, waardoor de werkelijkheid er angstig en gevaarlijk uitzag, dat was wat zij in hun dagelijks leven steeds maar meemaakten. Hun innerlijk ‘achtergrondmuziek’ was net zo akelig. Maar als er een veel vriendelijker muziekje achter dezelfde beelden draaide, dan werd de taxirit opeens met heel andere ogen gezien. Dan lachte de wereld je toe. En met de hartcoherentie oefeningen kon je zorgen voor een ander achtergrondmuziekje in jezelf. Dat wilden ze graag ervaren! Ze wilden dan ook allemaal graag op de laptop zien hoe hun hartslagvariatie reageerde op bepaalde oefeningen. Ze moesten bijvoorbeeld bewust en rustig in- en uitademen vanuit de buik, en vervolgens als dat mogelijk was ook dankbare herinneringen oproepen en die dankbaarheid met de inademing mee naar het hart laten gaan. Maar we keken ook hoe het hart reageerde op een moeilijke, spannende opdracht die ik ze gaf.

Met name de Egyptische moeder en haar twee middelbare school-dochters, die binnenkort te horen zouden krijgen of ze in Nederland mochten blijven, waren uitermate gemotiveerd om de methode onder de knie te krijgen. Ze zagen het effect al met een paar minuten oefenen. Ze waren in staat om van een onregelmatig ritme met kleine golfjes naar een regelmatig ritme met hogere golven te gaan.

Hartcoherentie gaat over de variatie in de hartslag en die heeft veel te maken met emoties. Als het goed met je gaat en er geen stress is, varieert je hartslag in een rustig en regelmatig golfpatroon. Een gezonde hartslag is niet permanent even hoog, want dat zou zelfs een teken kunnen zijn dat je bijna dood gaat. Net als bij alles in het leven is er sprake van een cyclus: de hartslag versnelt en vertraagt telkens in een regelmatig ritme. Dus in plaats van een permanente hartslag van 60 slagen per minuut (iedere seconde 1 hartslag) kun je dan bijvoorbeeld zien dat de hartslag varieert tussen de 50 en 70 slagen per minuut.

Dit kun je op de laptop zien, terwijl je oor of vinger met een sensor is aangesloten op de laptop. Wanneer je stress ervaart, zoals bij (faal)angst, onrust, concentratieproblemen, werkdruk, boosheid of frustratie, dan ziet de hartslagvariatie er chaotisch uit. Met de boven beschreven mindfulness oefening (bewust ademen en dankbaarheid oproepen en in je lijf voelen) is te leren hoe je een coherent, regelmatig hartslagpatroon kunt ontwikkelen, wat gunstig doorwerkt op je hele functioneren. Hart en hersenen gaan dan samenwerken. De dagelijkse stress wordt ermee verminderd, onprettige emoties worden gemakkelijker herkend en beheerst, prettige emoties worden steeds vaker ervaren en je kunt ook veel gemakkelijker leren omdat je hersenen weer vrij kunnen werken zonder stress.

Toen de workshop erop zat kon ik nog niet naar huis, want er moest eerst gegeten en gedronken worden en natuurlijk moest ik daar ook bij aanschuiven. Het was inderdaad een gezellige boel. Ze waren opgetogen over wat ze net geleerd hadden en waren vastbesloten het in de dagelijkse praktijk toe te gaan passen.

Vooralsnog zijn er geen nieuwe activiteiten gepland vanuit onze sangha voor het Wereldhuis. Wellicht kan Ineke Overeem, die trainer is in MindfulKids, ook een keer een workshop komen geven voor de vrouwengroep met hun kinderen. En verder hebben we ons voorgenomen om met kerst voor cadeautjes voor de kinderen te gaan zorgen, waarbij we onderscheid zullen maken in een aantal leeftijdscategorieën.

De vrijwilligers van het Wereldhuis hebben overigens ook training nodig. We hebben gesproken over de mogelijkheid tot training in leren luisteren. Ik heb de luistercirkels genoemd. Ze gaan daarover nadenken. Overigens zou het werken met luistercirkels wellicht ook een heel mooie vorm voor de vluchtelingen kunnen zijn (onder onze begeleiding of onder begeleiding van hierin getrainde vrijwilligers) maar daar hebben we het nog niet over gehad. Uiteraard is beheersing van de Nederlandse taal hierbij wel een struikelblok.

Kortom, er zijn nog mogelijkheden genoeg om de samenwerking tussen onze sangha en het Wereldhuis verder gestalte te geven.