eco-pelgrimage in de Ahrvallei, door Ulrike Great Trust Berlage
Ulrike Great Trust Berlage is sinds eind jaren ’90 lid van de sangha van het Zen Centrum Amsterdam en leerling van Nico Tydeman. Werkzaam als kinder- en jeugdpsychiater met een grote passie voor het zorgen voor de natuur en bloemen in haar tuin in de buurt van Maastricht.
Van 8 tot 10 september brachten we met acht mensen een weekend door in het dal van de rivier de Ahr in de Duitse Eifel. In juli 2021 werd deze vallei getroffen door enorme overstromingen van de rivier de Ahr, als gevolg van langdurige en hevige regenval.
Waar de Ahr normaal gesproken een kleine, rustige rivier is, meanderend door een landschap van brede vlaktes afgewisseld met steile hellingen, werd het plotseling een enorme watermassa, die op sommige plekken wel 7 meter boven het normale niveau uitkwam.
We wilden zien en horen wat er in 2021 was gebeurd en ervaren hoe het twee jaar later gaat met mensen, dieren, het land en andere wezens en tegelijkertijd was er de wens om te zien of er genezing mogelijk was, anders dan het herbouwen van huizen of het bieden van psychologische hulp. Voor deze ecoretraite was de Ahrvallei gekozen vanwege de bezorgdheid over ons veranderende klimaat. De enorme regenval en overstromingen zouden wel eens een gevolg kunnen zijn van de opwarming van de aarde en het toenemende onvoorspelbare weer. Het is misschien geen toeval dat het weekend waarin we liepen, vanwege dit thema, uitzonderlijk warm weer was voor de maand september, met temperaturen die opliepen tot een zinderende 34 Celsius in de middag, waardoor we even pauzeerden en een duik namen in het heerlijk koele water.
Een groepslid met familiewortels in deze regio vertelde ons dat de Ahrvallei in de Tweede Wereldoorlog was gebruikt om gevechtspiloten te trainen vanwege de steile hellingen langs de rivier, waardoor veel families moesten vertrekken.
trauma
Tegen de mensen die we onderweg tegenkwamen, zeiden we dat we op pelgrimstocht waren. De eerste nacht sliepen we in de parochiezaal van de kerk in Schuld. De kerk ligt hoog boven het dorp, dat tijdens de overstroming volledig van de buitenwereld was afgesloten. Het dorp was in drie eilanden verdeeld doordat de rivier vele malen groter werd dan normaal en bruggen en wegen overspoelde. Dit werd aan sommigen van ons verteld door de dame die het gebouw naast de kerk voor ons opende. Haar man en zoon zijn plaatselijke timmerlieden en verloren al hun machines tijdens de overstroming. Haar verhaal zat nog vol onverwerkte trauma’s en woede over mensen uit de lokale gemeenschap die niet eerlijk waren in de hulpgoederen die na de overstroming werden geleverd.
De eerste ochtend buiten zitten, voor de kerk van Schuld, voor het ontbijt, was schilderachtig mooi; de zon die opkwam vanachter de bergrug aan de overkant van de vallei en het frisse groene tapijt van gras en kruiden waar we op zaten.
Er zijn veel perspectieven van waaruit je naar de nasleep van de overstroming kunt kijken. Mijn persoonlijke perspectief is om naar planten te kijken, vooral naar de bloemen. Wat ik zag was het herstel van bestaande bomen, struiken, groen; meerjarige wilde bloemen zoals duizendblad en malva. In de lagere vlaktes zag ik pioniersbloemen zoals klaprozen, wilde amarant, doornappel, teunisbloemen, verschillende distels. Onder de vlinders alleen koolwitjes, maar dat is niet anders dan elders in West-Europa deze zomer, denk ik. Wat we niet zagen, maar wat we wel te horen kregen van mensen die heel dicht bij de Ahr wonen, waren de grote oude bomen die door de overstroming waren losgerukt en verder werden getransporteerd, en onderweg huizen en bruggen beschadigden. Om deze reden is het niet toegestaan om nieuwe bomen te planten in de buurt van de rivier, maar de mensen die dit vertelden, hadden toch nieuwe bomen geplant, omdat ze zeiden dat de oude kastanjeboom in hun tuin een essentieel onderdeel van hun tuin was dat ze niet wilden missen.
schade
Langs de fietsroute die we door de vallei volgden groeiden braamstruiken die ons hun rijpe, zoete bramen gaven. Een van de groepsleden zag overal spinnen en zei dat ze in haar hele leven nog nooit zoveel spinnen langs de weg had gezien. We zagen een ijsvogel en een paar grote roofvogels hoog boven ons cirkelen. Ik vraag me af welke verhalen de natuur, inclusief de rotsen, ons had kunnen vertellen over hun ervaring met de overstroming en ik vind het jammer dat ik ze niet kan horen spreken.
Voor mij was een van de krachtigste rituelen die we onderweg uitvoerden, het hardop benoemen van de soorten die uitsterven of al uitgestorven zijn. Ze zijn misschien verloren gegaan, maar op deze manier worden ze toch herinnerd. Wat zou er gebeuren als de mensheid haar aandacht op deze manier zou richten op alle levende wezens om ons heen?
Langs de hele weg waren er beschadigde bruggen, sommige werden tijdelijk herbouwd zodat ze gebruikt konden worden, andere lagen nog in puin waardoor omwegen noodzakelijk waren. Naarmate we dichter bij het dorp Altenahr kwamen, werd het effect van de overstroming op gebouwen, wegen en spoorwegen steeds zichtbaarder. Het hoogtepunt werd bereikt toen we zagen hoe een spoorbrug, waar vroeger auto’s en caravans onderdoor reden (de aanduiding van de hoogte van het voertuig is nog steeds zichtbaar in verf op de brug), door het water was opgetild, over enige lengte was meegesleurd en vervolgens zo hard op de grond was neergeslagen dat de vroegere openingen voor auto’s nog maar ongeveer manshoog waren.
magisch
Tijdens de hele wandeling passeerden we verschillende mooie, witgekalkte oude kapelletjes en kerken, die bijna allemaal hoger op de hellingen van de vallei lagen, waardoor ze onbeschadigd bleven. Wisten de mensen in vroeger eeuwen dat de Ahr van tijd tot tijd kon stijgen en dat het daarom verstandig was om hun kostbaarste gebouwen zo hoog te bouwen dat de stijgende rivier ze nooit zou kunnen bereiken?
Toen we tegen de schemering Altenahr binnenliepen, waar we van plan waren de nacht door te brengen, namen we een afkorting via de zoveelste beschadigde (en eigenlijk geblokkeerde) brug. In het dorp was het jaarlijkse Weinfest aan de gang met muziek en mensen die in hun beste kleren door de straten liepen met een glas witte wijn. Als dit ons al een licht surrealistisch gevoel gaf, werd dit nog versterkt toen we ontdekten dat we rechtstreeks een eerder overstroomd en daarna verlaten hotel in konden lopen. Het verkennen van het lege gebouw als mogelijke slaapplek was griezelig; de begane grond was helemaal leeg, maar op de tweede verdieping stonden alle meubels nog op hun plaats in de hotelkamers, bedekt onder een laag stof. Eén kamer stond vol met lege flessen, alsof iemand die als schuilplaats gebruikte. We werden gered door een man die ons naar beneden riep en ons vertelde over het instortingsgevaar van het gebouw en de drie mensen die daar tijdens de overstroming waren omgekomen. Na die ontmoeting duurde het even om een geschikte slaapplaats te vinden die ’s nachts niet te vochtig en koud zou worden, maar uiteindelijk kwamen we uit op een kleine hellende parkeerplaats in een woonwijk achter de hoger gelegen dorpskerk. Hoewel we niet veel sliepen, werd dit voor sommigen van ons een magische nacht: de nachtelijke hemel vol heldere sterren, die gedurende de nacht steeds van positie veranderden. Eerst was er de stilte, later in de nacht het geroep van twee uilen die naar elkaar (ze klonken als Uhu’s) en in het vroege ochtendgloren een kleine vleermuis die laag boven ons heen en weer vloog (de vleermuis intrigeerde me maar ik moet toegeven dat hij me ook een beetje bang maakte). Tot mijn frustratie zag ik ook elke twee minuten vliegtuigen in de ochtendhemel overvliegen – iemand zei later dat ze opstegen van het vliegveld van Frankfurt.
atalanta
We verlieten de parkeerplaats kort na zonsopgang en voordat de bewoners van de huizen om ons heen wakker begonnen te worden op zondagochtend. Na een snelle sanitaire stop gingen we zitten op een leeg terrein voor een café in renovatie met het bord Saloon erop. Het was een stoffige plek, midden in het stadje, winderig en snel veranderend van koud naar erg heet gedurende de tijd die we er doorbrachten. Door hier te mediteren veranderde de frisheid van de ochtend voor mij plotseling in somberte en wanhoop. De plek voelde niet alleen triest; hij voelde verstoken van elke vorm van levendigheid en helemaal leeg op een diep verontrustende manier. Toeval of niet, nadat we ons ontbijt op dezelfde plek hadden voltooid, kwam er een Atalantavlinder uit het niets tevoorschijn, fladderend rond het beschadigde gebouw. Later die ochtend, achter een huis dat herbouwd werd en dicht bij de Ahr, deden we The Gate of Sweet Nectar, een liturgie om de hongerige geesten te voeden. Daarna trok de somberheid een beetje weg, maar het voelde alsof er nog veel werk verzet moet worden om de plek weer echt levend te maken.
Een vriendin van Svenja en lid van de regionale groene partij, voegde zich bij ons in de laatste cirkel voor vertrek. Haar aanwezigheid was een brug die reikte van de wereld van de pelgrimstocht op de weg die we bijna twee dagen hadden afgelegd, naar de alledaagse wereld van het met een taxi terug rijden naar de auto in Schuld en het naar huis rijden in Nederland. Hoewel ik bekend ben met buiten zitten, thuis in mijn tuin, was de praktijk van buiten zitten en slapen te midden van waar de dingen gebeuren, nieuw voor me en echt een verdieping van het oefenen buiten een zendo of mijn eigen plek. Ik ben benieuwd naar een mogelijke volgende keer.
Wat betreft de pelgrimstocht: er liep een documentairemaakster met ons mee, bijna onopgemerkt bezig met haar filmwerk, dus hopelijk is het ergens in de toekomst mogelijk om wat beelden van het weekend te bekijken.
Gassho aan Svenja, Dieter en Patrick voor het organiseren van het weekend!