door Frank De Waele Roshi 

Frank De Waele roshi, spiritholder van de Zen Peacemakers Lage Landen, beantwoordde de vraag “Wat is in het boeddhisme de betekenis van de coronacrisis?” op www.Kerknet.be, de website van katholiek België. 

Ik krijg de vraag wat de betekenis van de coronacrisis is. Meteen voel ik schroom en terughoudendheid.

Een nieuwe, onbehandelbare ziekte woekert wereldwijd, miljoenen mensen zijn besmet en tienduizenden sterven. Noodgedwongen en in grote onzekerheid onderbreekt de samenleving zichzelf. Verdriet, onmacht, eenzaamheid en lijden komen heel dichtbij.
Ik besef dat ik niet weet wat de betekenis daarvan zou kunnen zijn.

*
Niets blijft, alles verandert. Er is tegenslag, rampspoed, ziekte, ouderdom en dood.
Het is precies de ontmoeting met die veranderlijkheid die de jonge Siddhartha, de latere Boeddha, verbijstert en hem ertoe aanzet om op zoek te gaan naar de bevrijding uit het lijden.  In de nacht van zijn ontwaken realiseert hij zich dat vergankelijkheid eigen is aan het leven en kan hij uiteindelijk zijn bestaan als eindig aanvaarden. Wanneer hij zijn eigen grondeloosheid omarmt, ervaart hij paradoxaal genoeg zijn diepste zijnsgrond.
‘Ik onderricht het lijden en de opheffing van lijden’ verkondigt hij. Hij beseft dat lijden in wezen een menselijke ervaring van afgescheidenheid is. Een minder ‘ikkige’ relatie tot de mensen en de dingen, een meer vloeizame verhouding met de werkelijkheid brengt vrijheid, zingeving en verbondenheid. De hele boeddhistische praktijk is er op gericht dit inzicht van zelfloosheid en vertrouwen verder te verdiepen. Helder gewaarzijn, verstilling, onderscheidingsvermogen, mededogen en gelijkmoedigheid kunnen ons helen tot waarachtige verbinding met onszelf, met de ander en met de wereld.

‘Niet-weten’ heeft in de zenboeddhistische spiritualiteit een bijzondere klank. De term gaat terug op de legendarische stichter van zen in China en betekent niet onwetendheid of het onvermogen om iets te begrijpen. ‘Niet-weten’ verwijst eerder naar de bereidheid om vaste ideeën over jezelf en over de werkelijkheid los te laten en om de veelvuldigheid en het geheimnisvolle van de wereld open tegemoet te treden.
Ik erken dat ik niet weet wat de coronacrisis betekent.
Merkwaardig genoeg brengt dit ‘niet-weten’ mij terug dichter bij mezelf, en daardoor in een meer doorvoelde relatie tot al diegenen die lijden aan de gevolgen van deze noodsituatie. Misschien ligt een mogelijke betekenis van deze ongeziene ziekte-uitbraak in het appél om ons diepgaand te bevragen hoe wij ons leven én ons samenleven van nu af aan willen vormgeven.
Laten wij wakker blijven en onze onbevangenheid niet vergeten.

*
Na zijn ontwaken verlaat de Boeddha zijn eenzame meditatieplek en gaat terug naar de stad waar de mensen wonen. Vijfenveertig jaar lang zal hij onderricht geven, rondtrekken, mensen bijstaan. Zo zal hij zelf zijn realisatie belichamen in zachtmoedigheid, liefdevol handelen, wijsheid en gedeelde vreugde.  

Hier ontvouwt zich, geloof ik, een andere betekenis in deze coronatijd.  Zoveel mensen zetten zich zomaar in voor anderen en dragen bij aan het welzijn van derden. Wij zijn getuige van een grote solidariteit, creativiteit en zorg voor duurzaamheid. Het ligt blijkbaar in onze aard om iets te willen doen voor anderen. Laten wij onze medemenselijkheid blijvend her-inneren en ons bemoedigd weten.

*
De notie van een goddelijke schepper, die op een of ander manier deze wereld zou gewild hebben, of van een transcendent wezen, waarvan wij afhankelijk zijn voor onze vervulling, is vreemd aan het boeddhisme. Veronderstellen dat deze ongenode ziekte een bedoeling zou hebben, laat staan een straf zou zijn, heeft vanuit boeddhistisch standpunt geen enkele zin.

Wel is het zinvol om het complexe weefsel van oorzaak en gevolg van deze crisis eerlijk te onderzoeken. De globalisering en de voortschrijdende verstoring van het natuurlijk milieu veroorzaken mee het ontstaan en de verspreiding van dodelijke virussen, waarschuwen virologen al jaren. Een volledige uitvoering van onze Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen is daarom meer dan ooit aan de orde. Nu blijkt daarenboven hoe nodig wij onze sociale en democratische verworvenheden moeten beschermen tegen populistische en autoritaire tendensen.
Laten wij ons meer en meer bewust zijn van de impact van ons handelen en zo betekenis geven aan deze crisis.

*
Ik groeide op in vredestijd in een land met ongekende welvaart en vrije toegang tot onderwijs, cultuur, betaalde arbeid en sociale voorzieningen. Juist in deze noodtoestand vandaag beschermen een hoogontwikkelde wetenschap en performante maatschappelijke structuren onze gezondheid en veiligheid.
Ik behoor tot een geprivilegieerde generatie in een bevoorrecht deel van de wereld. Dit ongemakkelijke inzicht maakt mij nederig en zet mij aan tot dienstbaarheid.

Laten wij beseffen waartoe wij geroepen zijn.